İnşacı uluslararası ilişkiler kuramının fenomenolojik kökenleri: iki inşacı yaklaşım

Abstract

Bu tez, sosyal teoride ve sosyal bilimlerde pek çok disiplinde etkili olan Fenomenolojinin Uluslararası İlişkiler disiplinindeki inşacı kuramın kökeni olduğu argümanını ele almaktadır. İnşacı kuramın öznelerarasılık, sosyal gerçeklik, yönelimsellik, bilgi stoku, ideal tipler gibi popüler kavramları; zihnimizde gerçekliğin inşası ve dışımızdaki dünyanın inşa edilmiş olmasına rağmen verili alınması gibi çözümlemeler Fenomenoloji kökenlidir. Ancak, Fenomenolojinin Uluslararası İlişkiler disiplinine ikincil kaynaklar üzerinden aktarılmasının bir sonucu olarak Fenomenolojinin disiplindeki görünürlüğü büyük ölçüde gözden kaçmıştır. Bu çalışmada, İnşacılığın öznelerarasılık ve sosyal gerçekliğin inşası gibi oldukça sık kullanılan ama çözümlenmeden verili alınarak kullanılan söz konusu kavramları İnşacılığın fenomenolojik kökenleri ortaya konularak ifade edilmiştir. Çalışmada inşacı Uluslararası İlişkiler kuramında Fenomenoloji kökenli iki ana grubun ortaya çıktığı tezi üzerinde yoğunlaşılmıştır: Kural tipi inşacılık ve kimlik tipi inşacılık. Kural tipi inşacılık kategorisinde İnşacılığı disipline tanıtan iki öncü kuramcı Friedrich Kratochwil ve Nicholas Onuf'un kuramları ele alınmıştır. Kimlik tipi inşacılıkta ise Alexander Wendt'in kuramı anlatılmıştır. Çalışmanın problematiğini kimlik tipi inşacılığın uluslararası ilişkiler çözümlemeleri oluşturmuştur. Çalışmada, Wendt'in öncüsü olduğu ve disiplinde yaygınlaştırdığı kimlik tipi inşacılığın devletin ontolojik statüsünü (antropomorfizm) ve devletin kimliğini (ulus) inşa edilmiş bir sosyal gerçeklik olmasına rağmen verili aldığı argümanları ortaya atılmıştır. Devletin insanlaştırılması ve insanlaştırılan devlete bir kimlik atfedilmesinin Yeni Çağ'da inşa edilmiş sosyal bir gerçeklik olduğu Fenomenolojiden faydalanarak çözümlenmiştir. Bunun dışında, yapısal bir uluslararası politika kuramı inşa ettiğini iddia eden Wendt'in kuramının, yapısal değil fail temelli olduğu üzerinde durulmuştur. "Anarşi devletlerin ondan ne anladığıdır" ve "üç anarşi kültürü" gibi çözümlemelerini Fenomenolojiden faydalanarak nasıl inşa ettiği gösterilirken fail temelli bir bilim felsefesine dayalı Fenomenolojiden büyük ölçüde faydalanmasının doğal bir sonucu olarak Wendt'in kuramının fail temelli olduğu iddiası da ispatlanmaya çalışılmıştır.