Memlükler döneminde iktidar-ulemâ ilişkisi (648-923/1250-1517)
Özet
Memlükler, Mısır, Suriye ve Hicaz gibi İslâm dünyasının merkezî bölgelerinde üç asra yakın hüküm sürmüş Müslüman bir Türk devletidir. Bu çalışmada farklı coğrafyalardan memlük olarak getirilen iktidar mensuplarının, dönem ulemâsı ile ilişkilerini hangi zeminde yürüttüğü sorusuna cevap aranmış, konu bu ilişkilerin mahiyetini ortaya koymaya yönelik siyasî, sosyal, dinî, kültürel her alanı kapsayacak şekilde ele alınmıştır. Bu bağlamda bazı dönemsel farklılıklar bulunmakla birlikte, Memlükler'de kuruluşundan yıkılışına kadar iktidar-ulemâ ilişkilerinin, ulemânın sağladığı ve halifenin de önemli rol oynadığı meşruiyet temini zemininde geliştiği tespit edilmiştir. Yönetime doğrudan katılan ve sultanla mutat görüşme ayrıcalığına sahip başkadılar, kadı askerler, dârüladl müftüleri, beytülmâl vekilleri ve muhtesibler gibi üst düzey ulemâ ile sınırlandırdığımız çalışma, giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Memlük Devleti siyasî tarihi ve teşkilatı ana hatlarıyla ele alınmış, buraya iktidar-ulemâ ilişkilerinin belirleyicileri ile alakalı dönemin yapısının anlaşılması noktasında faydalı olacağı düşünülen bir kısım da eklenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde siyasî ve askerî alanlarda iktidar ulemâ ilişkileri ele alınmış, alt başlıklarla konu ayrıntılandırılmıştır. İkinci bölümde ise adlî/dinî, sosyal ve ilmî hayatta iktidar-ulemâ ilişkileri üzerinde durulmuş ve çalışma sonuç kısmı ile tamamlanmıştır.