Aşina soylu beylerin Çince mezar kitabeleri
Özet
Eski Çin'de kültürel ve dini çeşitli ihtiyaçları başarıyla karşıladığı anlaşılan mezar kitabeleri, aynı zamanda kıymetli tarih kaynaklarıdır. Başta daha ziyade yüksek edebi beklentileri karşılamak üzere kaleme alınmış olsalar da, vefat eden kişiyle birlikte gömüldüklerinden günümüze değiştirilmeden ulaşabilmiş olmalarının yanı sıra, müteveffaya dair ayrıntılı bilgiler sağlamaktadır. Savaşlar, siyasi çalkantılar, evlilik yoluyla barış antlaşmaları ve çoğunlukla da kagan soyundan gelen beylerin çekişmeleri neticesinde, Kök Türklerin idareci Aşina sülalesinden bazı asilzadeler de Çin'e yerleşip burada vefat ettiğinden, adlarına mezar kitabeleri yazılmıştır. Bu asilzadelerden pek çoğunun biyografisi bulunmamaktadır, ancak mezar kitabeleri Çin yıllıklarındaki biyografilerden çok daha detaylı olduğundan, kaynaklarda anılmayan kişilerin mezar kitabelerindeki veriler dahi tarihteki boşlukları doldurabilmekte ve çelişkilere ışık tutabilmektedir. Bu çalışmada, Aşina soylu beylerin Çince mezar kitabelerinin dilimize kazandırılmasının yanı sıra, kitabelerdeki veriler vasıtasıyla Çin kaynaklarındaki Kök Türklere ilişkin hatalı bilgilerin ortaya koyulup düzeltilmesi ve ilgili kayıtlardaki eksikliklerin telafi edilmesi hedeflenmiştir.