Avrupa Birliği insan hakları rejimi ışığında Avrupa Tutuklama Müzekkeresi
Özet
Suç ve suçlulukta sınır aşan boyutlarla daha etkili bir mücadelede için AB üye devletlerinin ortak işbirliği ihtiyacının ürünü olan Avrupa Tutuklama Müzekkeresi (ATM), ATM'nin ayrıntılarının düzenlendiği ATM Çerçeve Kararı'nın 2002 yılında kabul edilmesiyle klasik geri verme kurumunun yerine geçmiş ve kişinin teslimi usulünü pratikleştirerek hızlandırmıştır. ATM Çerçeve Kararı, cezai konularda adli işbirliğinde karşılıklı tanıma ilkesi çerçevesinde soruşturmaya dair kararları da içerecek şekilde adli kararların tanınması açısından kilometre taşı niteliğinde bir hukuki enstrümandır. ATM de, cezai bir takibat gerçekleştirilmesi, bir ceza veya özgürlüğü kısıtlayıcı güvenlik tedbiri uygulanmasını sağlamak için aranılan bir kişinin başka bir üye devlet tarafından tutuklanması ve teslimi amacı ile üye bir devlet tarafından çıkarılan adli bir karardır. ATM, AB genelinde şüpheli ve sanıkların tutuklanmaları ve müzekkereyi düzenleyen adli makama teslim edilmesinde etkili bir yol olarak ortaya çıkmışsa da, güvenliği ön plana almasından dolayı ATM sürecinde yeterli seviyede insan hakları korumasında eksiklikler belirmiştir. İnsan haklarının AB için ne denli önemli olduğu bilinmesine rağmen, ATM Çerçeve Kararı'nda sınırlı sayıda verilen müzekkerenin reddi nedenleri arasında insan hakları yer almamaktadır. ATM sürecinde ATM'ye konu kişi, özgürlüğünden belirsiz bir süre mahrum kalabilmekte olup; bu süreçte veya teslim sonrasında özellikle işkence yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı ve adil yargılanma hakkı bağlamında insan hakkı ihlalleriyle karşı karşıya kalabilmektedir. ATM sürecindeki insan hakları ihlallerinin azami ölçüde önlenebilmesi için, başta ATM Çerçeve Kararı olmak üzere AB Antlaşması, AB Temel Haklar Şartı, ceza usulüne ilişkin haklarla ilgili direktifler, AİHS, hukukun genel ilkeleri ve ABAD ile AİHM'nin insan haklarına ilişkin kararları, ATM mekanizmasının uygulandığı hallerde dikkate alınmalıdır. Anahtar Kelimeler: Avrupa Tutuklama Müzekkeresi, Avrupa Tutuklama Müzekkeresi Çerçeve Kararı, Avrupa Birliği İnsan Hakları Rejimi, AB Temel Haklar Şartı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, hukukun genel ilkeleri, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, teslim, insan hakları, karşılıklı tanıma, işkence yasağı, özgürlük ve güvenlik hakkı, adil yargılanma hakkı.