Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Osmanlı Türklerinde siyer yazıcılığı (1839-1923)
Özet
19. yüzyılın Osmanlı'da siyasî, iktisadî, sosyo-kültürel ve ilmî alanlarda yenileşme hareketinin yaşanmaya başladığı bir dönem olduğu görülmektedir. Bu değişim, tarih yazıcılığında da kendini göstermiştir. Osmanlı müellifleri de Batı'daki paradikmatik değişim ve yeni yöntemler çerçevesinde tarih algılarını yeniden inşa etme çabası içerisinde olmuşlardır. Erken dönem Osmanlı siyerlerindeki tarih yazımı ile bu dönemdeki eserlerde görülen tarih yazımının bir farklılaşma içinde olduğu açıktır. Bu değişimler, kaynak tenkidi, tercih edilen metodoloji ve eserlerin muhtevalarında görülebilmektedir. Rasyonel bir bakış açısı ile kaynakların güvenilirliği tartışılmaya başlanmıştır. Osmanlı'da erken dönemde kaleme alınan siyerler, yanlış ve uydurma rivayetler içeren eserler olarak değerlendirilirken, kaynaklar ve onların ortaya koyduğu olayların tarihsel eleştirel bir metodla incelenmesi gerektiği vurgulanmaya başlamıştır. Dönemin şartlarına göre halk nazarında karşılık bulabilecek sadelikte bir dil kullanımının gerekliliği de bu dönemde dikkat çekilen hususlardan bir diğeridir. Bu dönemin siyer müelliflerinden bir kısmı tarih yazımında yenilik arayışı içerisinde olurken diğer bir kısmı ise geleneğe bağlı kalmanın gerekliliği üzerinde durmuşlardır. Bu noktada telif ettikleri eserlerde farklı Peygamber tasavvurlarına rastlanmaktadır. Siyer yazıcılığına uyarlanan bilimsel yöntemler sonucunda dil, üslup, muhteva ve kaynak kullanımında bir dönüşüm meydana gelmiştir. Sonuç itibariyle bu çalışma, Tanzimat sonrası Osmanlı döneminde siyer yazıcılığında meydana gelen değişimi ele almaktadır.