Popüler kültürde mistik motifler: Bir anlatı, tüketim ve gösteri alanı olarak tasavvuf
Özet
Bu çalışma, özellikle 2000'li yıllardan sonra popüler kültürde giderek görünür hale gelen tasavvufi anlatı, sembol ve pratiklerin ideolojik, kültürel ve iktisadi görünümlerine odaklanmayı hedefler. Popüler kültürün dinsel pratik ve söylemlerle melezlenişini, dini pratik ve anlamların ise popüler kültür kanallarında girdiği türlü eklemlenme, dönüştürülme ve kullanılma biçimlerini tasavvuf üzerinden okumayı hedefleyen çalışma, söz konusu yaygınlığı şekillendiren kültürel, toplumsal, ekonomik süreçlerin sınırlarını açığa çıkarmayı ve bu süreçler arasında bağlantılar kurabilmeyi amaçlar. Çalışma için önemli olan şey, bu popülerliği şekillendiren ve meydana getiren sosyo-kültürel süreçleri irdelemek; popüler biçimler üzerinden toplumsalın geçirdiği değişimlerin izlerini sürebilmek ve gündelik hayata temas eden, bu anlamda bireysel ihtiyaçların da bir izdüşümü olarak görülebilecek yaygın anlamların ve tüketim pratiklerinin görünümlerini açığa çıkarmaktır. Bu çerçevede çalışma, popüler kültürün çeşitli kanalları içerisinde tasavvufi görünümlere dair genel bir tablo çizmekte ancak asıl odağını söz konusu görünümlerin en çok yoğunlaştığı iki alana yöneltmektedir. Bu alanlardan ilki, son yıllarda gittikçe popülerleşen, tasavvufi kişisel gelişim kitaplarındaki ideolojik biçimlenişler ve öznellik kurgularıdır. Çalışmanın odaklandığı bir diğer alan ikonik, imgesel, kültürel ve metasal bir dolaşımla popüler kültürün tüketim kanallarını besleyen ve o kanallarda türlü biçimlere dönüşen Mevlana ve Mevlevilik kültürüdür.Tasavvuf felsefesinin popüler kültürdeki yaygın biçim ve içerikleri, liberal-neoliberal, muhafazakâr-dini ve postmodern-eklektik New age görüşlerin uzlaşı alanı gibidir. Ancak popüler tasavvufi içerikler sadece yeni sağ ideolojilerin eklektik ve akışkan yapısını yansıtmakla kalmamakta, ticari kültürün her yana sızdığı, farklı biçimlerin eklektik bir tarzla karıştığı, özgün olanın parodileştiği, geçmiş kültürlere yönelik yerinden edici müdahale gibi tavırların yaygınlaştığı geç kapitalizmin postmodern kültürel eğilimlerinin yerel nesneleşmiş görünümlerini de oluşturmaktadır.