Çocuklarının vücut ağırlığı ve iştahı hakkındaki anne algılarının nesnel ölçütlerle karşılaştırılması

Abstract

Çocuklarının Vücut Ağırlığı ve İştahı Hakkındaki Anne Algılarının Nesnel Ölçütlerle Karşılaştırılması Giriş ve Amaç: Obezite, son yıllarda tüm dünyada erişkin ve çocuklarda prevalansı giderek artan bir halk sağlığı sorunudur. Çocuklukta başlayan obezitenin erişkinlikte devam edebilmesi ve çocukluk çağı obezitesiyle hipertansiyon, diyabet, kardiyovasküler hastalıklar gibi birçok hastalık arasında yakın ilişki olduğunun anlaşılması, çocukluk çağı obezitesinin önlenmesine verilen önemi artırmıştır. Çocuk yetiştirme sürecinde en büyük sorumluluğu almaları nedeniyle çocukluk çağı obezitesinin farkedilmesi ve önlenmesinde annelere büyük görev düşmektedir. Çalışmamızda, annelerin çocuklarının vücut ağırlığı hakkındaki sözel ve görsel algılarının ve iştahı hakkındaki yargılarının nesnel ölçütlerle karşılaştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmamız, 1 Nisan 2016-30 Nisan 2016 tarihleri arasında, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı genel polikliniklerine başvuran, kronik hastalığı, ateş ve diyaresi olmayan 2-17 yaş arası çocukların çalışmayı kabul eden anneleriyle yapılmıştır. Katılmayı kabul eden 252 kişiye sosyodemografik özelliklerini sorgulayan 7 soru ve çocuklarının vücut ağırlığı ve iştahı konusundaki algı ve davranış biçimlerini sorgulayan 15 sorudan oluşan toplam 22 soruluk anket ve beden algısını değerlendirmek üzere 1983'te Albert J. Stunkard tarafından tasarlanan resim setinin 1999 yılında Stevens J. tarafından çocuklara uyarlanan versiyonu uygulanmıştır. Boy ve kilosunu bilmeyen annelerin ve bütün çocukların ayakkabıları çıkartılıp, üst giysileri inceltilerek SECA boy ölçer ve dijital baskül yardımıyla boy ve kiloları ölçülmüştür. Elde edilen değerlerle BKİ'leri hesaplanmıştır. Verilerin analizi SPSS v11.5 paket programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Grup sayısı iki olduğunda gruplar arasında ortalamalar yönünden farkın önemliliği t testi ile ortanca değerler yönünden farkın önemliliği Mann Whitney U testi ile değerlendirilmiştir. Grup sayısı ikiden fazla olduğunda gruplar arasında ortalamalar yönünden farkın önemliliği ANOVA Varyans Analizi testi ile ortanca değerler yönünden farkın önemliliği Kruskal Wallis testi ile araştırılmıştır. Nominal değişkenler Pearson Ki-Kare veya Fisher Exact testi ile değerlendirilmiştir. Sonuçlar p<0,05 için istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Bulgular: Çalışmaya 252 anne (ortalama yaş 34,24 ± 6,25 yıl) ve 252 çocuk (ortalama yaş 6,88 ± 3,74) katılmıştır. BKİ persentillerine göre obezite sınıflaması yapıldığında; çocukların 26'sı (%10,3) zayıf, 168'i (%66,7) normal, 30'u (%11,9) fazla kilolu, 28'i (%11,1) obez grubunda yer almaktadır. Çalışmamızda annelerin %44,4'ünün çocuklarının vücut ağırlığını yanlış ifade ettiği tespit edilmiştir. Annelerin sözel algıları, çocukları büyük oranda (%38,9) olduklarından daha zayıf olarak değerlendirecek şekilde nesnel ölçütlerden sapmış olarak tespit edilmiştir. Erkek çocuğu olan, eğitim seviyesi düşük, çocuğuna demir/vitamin vs. iştah açıcı ilaç veren, çocuk beslenmesi konusunda yardım alan, çocuğunu yılda 2 veya daha fazla kez kontrol amaçlı doktora götüren annelerin, çocuk kilo değerlendirme uyumlarının daha kötü olduğu görülmüştür. Annelerin resim setiyle yaptığı görsel kilo değerlendirmeleri de gerçek değerleri yansıtmaktan uzaktır. Zayıf çocuklar için annelerin çocuklarının kilosuyla ilgili görsel algıları %100 uyumluyken, obez çocuklar için bu oranın %3,6 olduğu görülmüştür. Annelerin %34,5'i çocuklarının iştahını "çok kötü" ve "kötü" olarak değerlendirdiği halde zayıf çocuk oranının sadece %10,3 bulunması dikkat çekicidir. Sonuçlar: Annelerin çocuklarının vücut ağırlığı hakkındaki algıları ve iştahları hakkındaki yargıları pek çok etkiyle çocuğun nesnel gelişimini yansıtmaktan uzaklaşmaktadır. Annelerin önemli bölümünün çocuklarını olduğundan daha zayıf gördüğü, yani kilolu olmayı normalleştirdiği anlaşılmaktadır. Ailelerin en kolay ulaşabilecekleri sağlık danışmanları olan aile hekimleri; annelerin obezite yönünden riskli ya da hali hazırda obez olan çocuklarını olduğundan zayıf ya da sağlıklı olarak yanlış algılamalarının önlenmesi ve sağlıklı gelişimleri için bilgilendirilmesi konularında kilit öneme sahiptir. Anahtar Kelimeler: vücut ağırlığı, beden kitle indeksi, obezite, çocuk, anne algısı