Türler arası melezlerden (Vinifera x Amerikan) kurağa ve tuza dayanıklı anaç eldesi
Özet
Dünyada küresel ısınmanın tarım yapılan tüm alanlarda etkisini artırması nedeniyle, son çeyrek yüzyılda önemli türlerin hepsinde, abiyotik stres koşullarına adapte olabilecek çeşit ve anaçların ıslahı konusuna son derece önem verilmiştir. Bu tez çalışması; 2007-2008 yıllarında melezleme ıslahı ile elde edilmiş olan ve potansiyel olarak kurağa ve tuza tolerant olma ihtimali bulunan 100 adet Karadimrit x 140 Ru ve Boğazkere x 1103 P melezleri içerisinden, kuraklık ve tuzluluk stresine dayanıklı olan bireylerin tespit edilip anaç olarak tescil ettirilecek potansiyeli olanların belirlenmesi amacıyla 2018-2020 yılları arasında yürütülmüştür. Kontrollü olarak gerçekleştirilen kuraklık ve tuz uygulamaları neticesinde bitkide meydana gelen stresin ölçülmesinde kullanılan yaprak su potansiyeli (YSP, Ψ) ölçüm verilerine göre elde edilen sonuçlar; kuraklık uygulamalarında -1.45 ile -2.45 MPa, tuz uygulamalarında -1.40 ile -2.15 MPa ve Polietilen glikol (PEG) uygulamalarında -1.45 ile -2.30 MPa değerleri arasında değişmiştir. Kuraklık uygulamaları sonucunda 1, tuz uygulamaları sonucunda 2, PEG uygulamaları sonucunda ise 8 adet melez stresten en az düzeyde etkilenerek, belli veri aralıklarında 4 sınıfın bulunduğu skalada 1. sınıfta yer almıştır. Kuraklık uygulamaları sonunda en yüksek toplam fenolik bileşik (TFB) ve antioksidan kapasite değerleri sırasıyla 75613 mg GAE kg-1 KA (kuru ağırlık) ve 749.3 μmol troloks g-1 KA olarak 28. genotipte elde edilmiştir. Tuz uygulamalarında, 33748 mg GAE kg-1 KA ve 323.6 μmol troloks g-1 KA değerleri ile 99. genotipte elde edilmiştir. PEG uygulamalarında ise en yüksek TFB değeri 49727 mg GA kg-1 KA değeri ile 34. genotipte bulunurken, en yüksek antioksidan kapasite miktarı ise 401.3 μmol troloks g-1 KA değeri ile 25. genotipte elde edilmiştir. Denemeye alınan 100 adet F1 melezinden elde edilen sonuçlar incelendiğinde, 12 bireyin tüm stres koşullarına karşı daha fazla dayanım göstererek, potansiyel anaç olma niteliği taşıdığı tespit edilmiştir.