Bireylerin besin tüketiminin saptanmasında kullanılan yöntemlerin karşılaştırılması
Özet
Bu araştırma; Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde öğrenim gören 20-25 yaşlarında 22 kız ve 21 erkek öğrenci üzerinde yapılmıştır. Araştırma verileri obez ve kronik hastalığı olmayan, herhangi bir diyet uygulamayan öğrencilerden genel bilgileri, beslenme alışkanlıklarına yönelik bilgiler, fiziksel aktivite düzeyleri, antropometrik ölçümleri, besin kayıt yöntemlerinin değerlendirilmesini içeren anket formu ile yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Besin tüketim kayıt yöntemi olarak birbirini takip etmeyen üç günden elde edilen geriye dönük 24 saati hatırlama (3x24HR), tek günlük geriye dönük 24 saati hatırlama (24HR), ardışık üç günden elde edilen besin kaydı (3xFR)ve son bir ayı sorgulayan besin tüketim sıklığı anketi (FFQ) uygulanarak öğrencilerin besin tüketim kayıtları alınmıştır. Kız öğrencilerin ortalama yaşı 21,4±1,50 yıl; erkeklerin 21,1±1,06 yıl bulunmuştur. Öğrencilerin %11,6'sı supleman kullandığını, %58,1'i günde genellikle üç ana öğün tükettiğini belirtmiştir. Öğün aralarında genellikle karbonhidrat ve yağ içeriği yüksek yiyecekleri ve kafein içeriği yüksek içecekleri tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kız öğrencilerin ortalama BKİ'si 22,6±2,57 kg/m2, erkeklerin 24,5±3,32 kg/m2 bulunmuştur. Fiziksel aktivite düzeyleri değerlendirildiğinde öğrencilerin yarıdan fazlasının (%53,5) sedanter olduğu belirlenmiştir. Besin tüketim kayıtlarından elde edilen veriler, referans olarak seçilen üç günden elde edilen hatırlama yöntemine göre değerlendirildiğinde Pearson korelasyon katsayısının orta ve üzerinde olduğu (24HR için ortalama r=0,513; 3xFR r=0,564; FFQ için r=0,452); ortalama ICC katsayısı ise 24HR için 0,456; 3xFR için 0,557; FFQ için 0,377 bulunmuştur. Buna ek olarak Bland-Altman yöntemi ile değerlendirilen enerji ve makrobesin ögesi değerlerinin referans yöntemle iyi uyum gösterdiği, referans yöntem yerine diğer yöntemlerin de kullanılabileceği belirlenmiştir. Öğrencilerin besin tüketim kayıtlarından elde edilen günlük enerji alımlarının doğruluğu, Goldberg standardına göre değerlendirilmiştir. Referans olarak seçilen 3x24HR yöntemine göre öğrencilerin %72,1'inin; 24HR'ye göre %51,2'sinin; 3xFR'ye göre %58,1'inin ve FFQ'ya göre %60,5'inin doğru rapor verdiği belirlenmiştir. Doğru rapor verme durumu cinsiyet, fiziksel aktivite ve sigara kullanımına göre değerlendirildiğinde cinsiyete göre FFQ yöntemi dışında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (p>0,05). İnsan sağlığı üzerinde en etkili yaşam tarzı faktörlerinden biri olan diyetin, uygun yöntemlerle ve doğru değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle bu konuda yapılacak daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.