Gana'da tarım işletmelerinde gıda kaybının ekonomik ölçümü ve etkileri
Abstract
Bu çalışmada, gıda tedarik zincirinin üretici aşamasında gıda kaybının ekonomik bir ölçümü yapılmıştır. Çalışmanın amacı, üretim sonrası tarım faaliyetleri sırasında çeşitli aşamalarda gıda kaybı miktarlarını ölçmek, gıda kaybının nedenlerini incelemek ve üretimin çiftçi aşamasında gıda kaybını etkileyen faktörleri belirlemektir. Ayrıca, seçilen mahsullerin kritik gıda kaybı noktalarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Birincil veriler, yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış anketlerle üreticilerden elde edilmiştir. Tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak 220 kişilik bir çalışma örneği seçilmiştir. Veri analizini gerçekleştirmek için Excel, SPSS ve Eviewsö ğrenci versiyonu istatistik paketleri kullanılmıştır. Kayıp miktarları, üç farklı yaklaşım kullanılarak belirlenmiştir. Üretim faaliyetlerinin değerini elde etmek için öz raporlama yöntemi kullanılmıştır. Çeşitli üretim faaliyetlerindeki ortalama kayıplar; mısır hasadı kaybı 5,13 kg/da, çeltik pirinç 5,5 kg/da ve manyok 49,9 kg/da, kabuk kaybı 2,55 kg/da, harman kaybı 4,65 kg/da, manyok soyulma kaybı 21,7 kg/da olarak belirlenmiştir. Kurutma ve temizleme kayıpları mısır için 1,43 kg/da, çeltik pirinç için 3,13 kg/da ve manyok için 9,07 kg/da'dır. Sınıflandırma kayıpları mısır için 1,8 kg/da ve manyok için 8,33 kg/da'dır. Depolama kayıpları; mısır için 4,01 kg/da, pirinç için 4,03 kg/da ve manyok için 65,6 kg/da'dır. Üretimin depolama aşaması, mahsuller için kritik kayıp noktası olarak belirlenmiş ve bunu, olgunluktan hemen sonraki ve hasattan önceki dönem izlemektedir. Ürünler arasında gıda kaybının başlıca nedenleri artan depolama süresi, hasat sırasındaki hava koşulları, hastalıklar ve zararlı böcekler olarak belirlenmiştir. Gıda kaybını olumlu etkileyen faktörlerin hasat sonrası eğitim, tecrübe ve hasat sırasında elverişli hava koşulları olduğu görülmektedir. Gıda kaybını etkileyen diğer faktörler, üretim miktarı, arazi büyüklüğü, çiftçinin asıl mesleği ve depolama süresidir. Çalışma, manyok gibi kök bitkiler arasındaki gıda kaybının tahıllardan daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.