Tarihi peyzaj karakter analizi ve turizm açısından değerlendirilmesi: Aydın Söke eski ve yeni Doğanbey mahalleleri örneği

Abstract

Bu çalışmada, Doğanbey Mahalleleri ve yakın çevresi örneğinde, Tarihi Peyzaj Karakter Alanları (TPKA) haritalama yöntemi önerilmiştir. Tarihi Peyzaj Karakter Analizi (TPKAn) ile üretilen bir TPKA haritası, unutulmaya yüz tutmuş antik kent-peyzaj ilişkisini ve kaybolan belleği arama çalışmaları için bir araçtır. Tez çalışmasında, toplumların bu bellek alanlarıyla buluşturacak araçlardan biri olarak turizm ele alınmıştır. Çalışma alanı bazında TPKA'nın mekânsal olarak turizm sektöründe değerlendirilmesine ilişkin öneriler geliştirilmiştir. Bu çalışma ile önerilen çok katmanlı TPKA haritaları hem tarihi ve arkeolojik dönemleri hem de yeni bir bakış açısı olarak sucul ve karasal ortamlardaki sınır değişimlerine dayalı Peyzaj Deseni Geçiş Alanlarını (PDGA) kapsamaktadır. Doğanbey yerleşimi yakın çevresindeki PDGA'lar, bölgedeki yerleşim sahalarının gelişimini etkilemiş, hatta tarih sahnesinden silinmelerine neden olmuşlardır. Bu bağlamda, bir TPKA haritalama yöntemi, sahaya özgü doğa-insan etkileşiminin kanıta dayalı tüm zamansal katmanlarını, aynı zamanda Anadolu'nun uzun jeolojik geçmişinin ve akarasu dinamiklerinin bir sonucu olan sucul ve karasal ortamlardaki sınır değişimlerini kapsamalıdır. Deltalar, göller ve akarsu taşkın yatakları bir peyzajın jeomorfolojik belleği olarak tanımlanabilir. Tez ile önerilen yöntemin uygulanabilmesi ve yeni tarihsel veriler ortaya çıktıkça güncellenebilmesi için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) altyapısına ve sunduğu olanaklara gereksinim bulunmaktadır. Antik kentlerin, tarihsel oluşum ve dönüşümlerinin sahnelendiği çok katmanlı (palimpsest) arkeolojik ve jeoomorfolojik peyzaj özellikleri ile kayıt altına alınması, bu kentlerin kültürel miras değerlerinin ve bulundukları yerle etkileşimlerinin hem daha tutarlı olarak anlaşılmasına hem de güncel peyzaja ilişkin koruma-kullanım stratejilerinin daha etkin geliştirilmesine olanak sağlayabilir.