Ekosistem hizmetleri odaklı kent modeli tasarımı
Özet
Yapılaşmış kent alanlarının oranındaki artış ekosistem içerisindeki madde ve enerji alışverişine görülebilir şekilde zarar vermekte ve böylece ekosistem hizmetlerinin arzında hızlı bir düşüşe sebep olmaktadır. Bu bağlamda, ekosistem hizmetleri arzını koruyacak ve geliştirecek kentsel planlamayı benimseme gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu yönde atılacak ilk adım, kent ve çevresinde ekosistem hizmetleri üretiminin mekânsal modelinin anlaşılmasından oluşmaktadır. Ancak günümüzde halen yaklaşımın mevcut planlara entegrasyonunda belirsizlikler yaşanmaktadır. Bu doğrultuda, tez kapsamında ekosistem hizmetlerinin değerlendirilerek mekânsal dağılımlarının belirlenmesi ve elde edilen bu altlığın kentsel yayılımın yönetiminde kullanılabilmesine ilişkin uygulama önerisinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ankara kenti özelinde örneklenen araştırmada taşkın kontrolü, erozyon kontrolü, habitat sağlama, karbon depolama, mikroiklim düzenleme, besin tedariki ve rekreasyonel potansiyel sağlama hizmetleri değerlendirme kapsamına alınarak, 2012 yılı arzlarının mekânsal dağılımları belirlenmiştir. Değerlendirilen ekosistem hizmetlerinin bütünleşik bir yapıya kavuşması adına ağırlık puanlarıyla tanımlanan önem dereceleri kullanılmıştır. Öte yandan, araştırmanın bir diğer kolu olarak kentin 2030 yılı projeksiyonundaki yayılımı geliştirilen farklı senaryolar doğrultusunda tahmin edilmiştir. Böylelikle, geliştirilen senaryolar ekosistemler üzerinde yaratacağı potansiyel bozunumlar doğrultusunda kıyaslanarak optimal kentsel yayılım belirlenmiştir. Sonuç olarak; tarım alanlarının tamamının ve ana kol dere yataklarının 500 metre tampon zonunun koruma altına alınmasıyla oluşturulan Senaryo-3, bütünleşik ekosistem hizmeti arzı açısından en ideal kentsel yayılımı göstermiştir. Bu tez ile ortaya konulan model, karar vericilere alternatiflerin ekosistem hizmetlerinin arzı üzerinde olası sonuçlarını simüle ederek etkin plan kararlarına ulaşmalarında önemli bir araç sunmaktadır.