Anadolu'da bulunmuş Eski Tunç Çağı'na ait silindir ve damga mühürler
Özet
Bu çalışmada Eski Tunç Çağı'na tarihlenen, Anadolu'da bulunmuş olan damga ve silindir mühürler değerlendirilmiştir. Söz konusu mühürler kazı ve yüzey araştırmaları buluntuları dışında, Anadolu kökenli olduğu bilinen, çeşitli müze koleksiyonlarına dağılmış örneklerin yayınlanmış olanlarını kapsamaktadır. Tez kapsamında, Anadolu'nun farklı bölgelerine ait mühür örneklerinin bütüncül bir şema üzerinde gözlenmesi, bu yolla bölgesel ve kronolojik özelliklerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca mühürlerdeki karşılaştırmalardan yola çıkılarak, Eski Tunç Çağı'nda Önasya'daki diğer merkezlerle olan ilişkiler incelenmeye çalışılmıştır. Mühürlerin bütüncül olarak ele alınmasının, Anadolu Eski Tunç Çağı araştırmalarına destek olabileceği düşünülmektedir. Anadolu'da bulunmuş Eski Tunç Çağı damga mühürlerinin çoğunluğu pişmiş topraktan yapılmış olmakla beraber taş, maden, boynuz, kemik gibi malzemelerden şekillendirilen mühürler de mevcuttur. Çalışmada ele alınan damga mühürler, gövde biçimlerine göre 11 ana tip ve bezemelerine göre 3 ana tip altında değerlendirilmiştir. Damga mühürlerde en yaygın motif grubunun geometrik bezekler olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmadaki ikinci ana grubu oluşturan silindir mühürler, pişmiş toprak, taş çeşitleri, maden, fildişi veya kemikten şekillendirilmiş olup, biçimleri Önasya'nın diğer merkezleri ile paralel görünmektedir. Silindir mühür motifleri, üç ana tip altında değerlendirilmiş ve Eski Tunç Çağı'nın tamamı göz önüne alındığında en büyük grubu figürlü bezemelerin oluşturduğu anlaşılmıştır. Silindir mühürlerin, Anadolu'nun farklı bölgelerinde görülebilmesine karşın en büyük grup Güney-Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde karşımıza çıkmaktadır.