Inula heterolepis boiss. üzerinde farmakognozik araştırmalar
Özet
Asteraceae familyasında yer alan Inula cinsi, Türkiye'de 8'i endemik 34 takson ile temsil edilmekte olup; Avrupa, Asya ve Afrika'da geniş bir alanda dağılım göstermektedir. Tez konusunu oluşturan I. heterolepis, Doğu Akdeniz ülkelerinde yetişen çok yıllık bir bitkidir I. heterolepis'in, Anadolu'da halk arasında infüzyon halinde iştah açıcı olarak, baş ağrısı, hemoroit ve kısırlık tedavisinde kullanıldığı bildirilmiştir. Literatür verileri incelendiğinde; türe ilişkin fitokimyasal ve biyolojik etki çalışmalarının yetersiz olduğu görülmektedir. Bu tez çalışması kapsamında; I. heterolepis kalitatif ve kantitatif analizlerle incelenmiştir. Ayrıca antioksidan ve antimikrobiyal aktiviteler açısından etkinliği in-vitro testlerle değerlendirilmiştir. Öncelikle, I. heterolepis'in topraküstü kısımları ve köklerinden hazırlanan metanollü ekstreler ince tabaka kromatografisine uygulanmış; ekstrelerin aktif bileşiklerinin terpenler ve fenolik bileşikler olduğu saptanmıştır. Bitki ekstrelerinin total fenol miktarı modifiye Folin-Ciocalteu yöntemi ile belirlenmiştir. Bitkinin topraküstü kısımlarının total fenol miktarının köklerine kıyasla daha yüksek olduğu gözlenmiştir. I. heterolepis'in topraküstü kısımlarından preparatif TLC ile terpenik olduğu düşünülen bir bileşik izole edilmiştir. Bitkinin yaprak, çiçek ve köklerinden hazırlanan metanollü ekstreler, ters faz HPLC kullanılarak kalitatif ve kantitatif olarak analiz edilmiştir. Ekstrelerde; çikorik asit, klorojenik asit, luteolin, kafeik asit, gallik asit, kemferol, kersetin bileşikleri saptanmış ve % miktarları belirlenmiştir. Yaprak ve çiçek ekstrelerinin fenolik bileşiklerce köklerden daha zengin olduğu tespit edilmiştir. Sonuçlar bitkinin total fenol miktarı ile paralellik göstermiştir. Bitkinin çeşitli kısımlarının antioksidan potansiyeli, DPPH radikal süpürücü ve ABTS ölçüm yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Yaprak ve çiçek ekstrelerinin güçlü antioksidan aktivite sergilediği bulunmuştur. Bitki kısımlarının metanollü ekstrelerinin antimikrobiyal kapasitesi; Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans ve Candida tropicalis'e karşı agar dilüsyon yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bitkinin yaprak ekstresinin antimikrobiyal aktivitesinin, incelenen bakterilere karşı diğer ekstrelerden çok daha güçlü olduğu bulunmuştur. Yaprak ve çiçek ekstreleri incelenen maya türlerine karşı belirgin bir antifungal aktivite sergilemiştir.