Ziya Paşa'nın devlet ve hürriyet görüşü
Özet
Ziya Paşa, "Çağdaş Türk Düşüncesi" denildiğinde ilk akla gelen isimlerdendir. O, Osmanlı Devleti'nin siyasi, sosyal ve ekonomik olarak en karışık döneminde yetişmiş, mücadele etmiş, fikir ve eylemde bulunmuş bir Tanzimat "münevveridir". Ziya Paşa yalnızca düşüncede kalmamış, düşüncesini eyleme de geçirmiştir. Nitekim o, aynı anda hem edebiyatta, hem siyasal alanda hem de devlet adamı olarak yapıp etmeleriyle temeyyüz etmiştir. Bunlarla birlikte Ziya Paşa, özellikle basın, hukuk, edebiyat, siyaset alanlarında modernleşme hedefli değişim ve gelişmelerde en başta gelen isimler, hatta değişimi bizzat sağlayan aktörler arasındadır. Bu çalışmada bu alanlardaki yerlerinin kısa betimlemeleriyle birlikte, onun "devlet" ve "hürriyet" görüşleri ortaya konulması hedeflenmiştir. Siyasal düşüncenin bu iki önemli kavramına dair bir Tanzimat "münevver"in algısı ve bu kavramlar bağlamındaki mücadelesinin tespiti bir takım kavramlara da yer verilmesini gerektirmiştir. Bunlar arasında yer "Türk düşüncesi", "aydınlanma", "modernleşme" gibi kavramlar Ziya Paşa'nın düşüncesi üzerinde etkili olan tarihsel ve teorik gelişmeleri açıklamada anahtar durumdadır. Zira bu çalışmanın daha genel amacı, bir "düşünür"ün beşeri ve tarihsel alanda incelenmesidir. Bütün bunlar Ziya Paşa'nın hakikate en yakın bir şekilde ortaya konulmasında çok boyutlu bir araştırmayı gerektirmiştir. Çalışma giriş ve sonuç dışında iki bölümden oluşmaktadır. Ziya Paşa'nın yaşadığı dönem (Tanzimat dönemi), hayatı, eserleri, Türk düşüncesi ve yeni aydın tipi birinci başlığın konularını oluşturmaktadır. İkinci bölüm ise, Ziya Paşa'nın genel olarak düşüncesinin dışında siyasal düşüncesi ve daha da özel olarak devlet ve hürriyet görüşleri kapsamaktadır.