Vergilerin gelir eşitsizliğine etkisi: 2002-2008 dönemi için bir analiz
Özet
Bu çalışmada Türkiye'de 2002–2008 döneminde sosyal güvenlik primleri dahil gelir vergisinin Lorenz eğrileri, yüzde paylar analizi ve Gini katsayısı değişim ölçüsü yardımıyla yeniden dağıtım etkisinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Vergi öncesi (piyasa) ve vergi sonrası (kullanılabilir) gelir dağılımına ilişkin Gini katsayılarının hesaplanmasını gerektiren çalışmada, vergi sonrası gelir dağılımı için incelenen döneme ilişkin toplam 78.077 örnekte TÜİK hanehalkı bütçe anketlerinde bildirilen kullanılabilir fert gelirlerinden yararlanılmıştır. Vergi öncesi gelir dağılımına ilişkin veri bulunmaması nedeniyle fertlerin anketlerde bildirdikleri kullanılabilir gelirleri üzerindeki vergi yükleri tahmin edilerek Türkiye'de ilk defa hanehalkı vergi öncesi (brüt) gelirleri hesaplanmıştır. Çalışmada Gini katsayısı değişim ölçüsüyle vergi ve transferlerin yeniden dağıtım etkisi; 2002 yılında % 14,29, 2007 yılında % 10 ve 2008 yılında da % 12,50 olarak hesaplanmıştır. Sadece gelir vergilerinin yeniden dağıtım etkisinin ise 2002–2004 döneminde yükselme eğiliminde ve % 6 civarında iken, 2005 yılından itibaren azalmaya başlayarak 2008 yılında % 2,12'ye düştüğü görülmüştür. Bu sonuçlar Türk Gelir Vergisi Sisteminin kayda değer bir yeniden dağıtım etkisinin olmadığını, gelir eşitsizliğinin daha çok transfer harcamalarıyla azaltılmaya çalışıldığını göstermektedir. Tüketim vergilerinin yüküne yönelik yapılan analizde ise % 10'luk ilk 8 gelir diliminin toplam gelir paylarına göre daha yüksek bir vergi yüküyle karşılaştıkları görülmüştür.