dc.description.abstract | Yıldız astrofiziğinin en önemli amaçlarından biri yıldız evriminin, bir başka
deyişle yıldızların yaşamı boyunca geçirdikleri fiziksel ve kimyasal süreçlerin daha iyi
anlaşılmasıdır. Bu amacın gerçekleşebilmesi, farklı evrim durumlarında bulunan çok
sayıdaki yıldızın temel fiziksel parametrelerinin ve kimyasal bileşimleri ilebirlikte manyetik
aktivite gibi bazı süreçlerin güvenilir biçimde ortaya konulmasına dayanmaktadır. Bununla
birlikte astronominin en güncel ve sıcak konularından biri olan ötegezegen keşifleri
ivmelenerek artmakta ve buna bağlı olarak gezegenlere ev sahipliği yapan yıldızların fiziksel
ve kimyasal özelliklerinin ortaya konması da oldukça büyük önem kazanmış durumdadır.
Bahsedilen fiziksel ve kimyasal özellikler, ağırlıklı olarak tayfsal ve fotometrik gözlemler
sonucu elde edilen veriler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu anlamda sadece fotometrik
gözlemler söz konusu amaçlara ulaşmakta yetersiz kalmaktadır. Tayfsal gözlemlerin yüksek
çözünürlüğe sahip bir tayfçekerle gerçekleştirilmesi, özellikle yıldızların kimyasal bileşimi
ve manyetik aktivite doğalarına ilişkin daha gerçekçi sonuçların elde edilmesini
sağlamaktadır. Yıldızlara ilişkin bu türden kapsamlı araştırmalar, orta büyüklükteki teleskop
(0,8 m - 1,5 m) ve yüksek çözünürlüklü bir tayfçeker yardımıyla kolaylıkla
gerçekleştirilebilmektedir. Bununla birlikte, ötegezegen geçiş gözlemlerinin yine orta
büyüklükteki teleskoplarla gerçekleştirilecek yüksek duyarlılıktaki fotometrik ve yüksek
çözünürlüklü tayfsal gözlemleri ile keşif önerisi bulunan ötegezegenlerin doğalarının açığa
kavuşturulması, fiziksel ve yörünge parametrelerinin elde edilmesi mümkün olmaktadır.
Rasathanenin bulunduğu konum itibariyle ciddi bir ışık kirliliğine maruz kaldığı
bilinmektedir. Bu durum Rasathane’nin mevcudunda bulunan 35 ve 40 cm ayna çapına sahip
T35 ve T40 teleskoplarının kuruldukları zamanki limit parlaklık değerlerine ulaşılmasını
dahi olanaksız hale getirmiştir. Son 10 yılda gözlemsel astronomide yaşanan hızlı gelişim,
uzaya gönderilen araştırma teleskoplarının takip gözlemlerinin yer tabanlı teleskoplarla
yapılmasını gerektirmiştir. Yer tabanlı teleskopların artan önemi nedeniyle Rasathane’nin
mevcudunun geliştirilmesi ve modernizasyonu, üniversitemizin 50 yıllık bu gözde biriminin
geleceği açısından büyük önem arz etmektedir. Yüksek çözünürlüklü bir tayfçeker ve
duyarlı bir CCD kamera düzeneği ile donatılmış 80 cm’lik bir teleskop ışık kirliliği gibi dış
kaynaklardan daha az etkilenebilecek ve bu şekilde rasathaneyi yeniden uluslararası
anlamda bilimsel rekabete sokabilecektir. Dolayısıyla, rasathaneyi uluslararası bilimsel
rekabete açık, modern gözlem araçlarıyla donatılmış ve ülkemizde astronomi alanında
yetişmiş insan gücü kaynağına bir katkı sağlamak amacıyla bu altyapı projesi önerilmiştir.
Önerdiğimiz bu altyapı projesi kapsamında ilk olarak Ankara Üniversitesi Kreiken
Rasathanesi’ne 80 cm ayna çaplı yeni bir teleskop, yüksek çözünürlüklü bir tayfçeker ve
teleskop binasına uygun bir kubbe kazandırıldı. Daha sonra, projeye uygun olarak seçilmiş
bazı tek ve çift yıldızlar ile gezegen barındıran aday yıldızların tayfsal ve fotometrik
gözlemleri yapılarak hedef cisimlerin yörünge, kimyasal bolluk, Doppler görüntülemesi ve
olası gezegen parametrelerine ilişkin analizler gerçekleştirildi. Proje kapsamında talep
edilen ekipmanlar kullanılarak elde edilen bulguların sonuçları ülkemiz gökbilim araştırma
alanı çeşitliliğinin artmasına önemli bir katkı sağlayacağını göstermektedir. Bunun yanı sıra,
yeni gözlem ekipmanları ulusal ve uluslararası ortaklığa dayalı bilimsel çalışmalar için de
önemli bir potansiyel oluşturduğu anlaşıldı. | tr_TR |