| dc.description.abstract | Tarihsel gelişim sürecinde insanın doğa ile birlikte ortaya koyduğu kültürel miras, sanayii devrimi ve sonrasında yaşanan teknolojik gelişmeler, hızlı kentleşme ve nüfus artışı ile sağlıksız mekânlara dönüştürülmüş ve hızla tahrip edilmiştir. Birçok kentte hızlı değişim ve gelişim sürecinin bir sonucu olarak çöküntü alanları oluşmuş ve çöküntü alanlarının dönüşümü önem kazanmıştır. Birçok seyahatnamede belirtildiği üzere ana buluşma noktası olan Trabzon ilinin gizemli doğası, coğrafi konumu, göç olgusu ve hızlı kentleşmenin de etkisi ile kentte plansız ve denetimsiz yapılaşma ortaya çıkmış ve sonuç olarak kentin tarihi, kültürel ve ekolojik değerlerinin tahribi kaçınılmaz olmuştur. İlin tarihi kent merkezinin yakınında yer alan Zağnos Vadisi, uzun zaman kentin hava koridoru olma özelliğini korumuş, ancak zaman içinde vadi alanı gecekondu alanına dönüşmüştür. Bu değişimin sonucu olarak Zağnos Vadisindeki yaşam biçimi çağdaş yaşam standartlarının oldukça gerisinde kalmıştır.
Kentsel dönüşüm projelerinin önemli ekonomik, sosyal ve mekânsal etkileri olmakta ve bu etkilerin ölçümü genellikle birçok projede ihmal edilmektedir. Bu çalışmanın amacı Zağnos Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi örneği çerçevesinde dönüşümün ekonomik, mekânsal ve çevresel etkilerinin değerlendirilmesi ve yeni dönüşüm projelerinin geliştirilmesinde dikkate alınması gereken hususların ortaya konulmasıdır. İncelenen proje alanında 1980 yılından sonraki dönemde hızlı nüfus artışına bağlı olarak gecekondu alanları ve sağlıksız yapı adaları inşa edilmiş ve günümüz koşullarında toplam 26,4 hektarlık alanda dönüşüm çalışmalarının yapılması zorunlu olmuştur. Proje alanının büyüklüğü dikkate alınarak belediye ve TOKİ Başkanlığı tarafından geliştirilen dönüşüm projesi dört etap halinde planlanmış ve uygulama buna göre yapılmıştır. Proje alanında yapılan mevcut durum analizi çalışmalarının sonuçlarına göre yapı yoğunluğunun düşük olduğu, mevcut yapıların % 70’inde maliklerin ikamet ettiği, hak sahiplerinin % 58’lik kısmının satın alma yöntemi ile kamulaştırmada uzlaşarak taşınmazlarının bedellerini aldıkları ve kalan hak sahiplerinin taşınmazlarının edinimi için bedel tespiti ve tescil davasının açıldığı, taşınmaz ediniminde uzlaşmanın olmaması nedeni ile proje için arazi ediniminin 3-4 yıl gibi oldukça uzun zaman aldığı ve mahkemelerce seçilen bilirkişilerin hazırladıkları değerleme raporlarına göre kesinleşen taşınmaz değerlerinin idarece takdir edilen bedelden çok daha yüksek olduğu ve sonuç olarak projelerin yüksek taşınmaz edinim maliyetine bağlı olarak fizibilitesinin olumsuz etkilendiği gözlenmiştir.
Paydaş görüşmeleri ve emlakçı anketlerinin sonuçlarına göre dönüşüm çalışmalarının sonrasında taşınmazların kira parası ve değerlerinin iki katına çıktığı, ancak proje süresinin uzunluğu ve alternatif yatırım araçlarının getirileri ile kıyaslama yapıldığı zaman söz konusu getirinin olağan bulunduğu vurgulanmalıdır. Proje uygulama öncesi dönemde alanında malik olan ve ikamet eden halkın, dönüşüm sürecinde uzlaşma yoluna gitmesi ve taşınmazın değerini alarak kentin başka yerleşimlerine taşınması, esasen dönüşüm projelerinin soylulaştırma etkisinin bir göstergesi olarak alınabilir. Proje alanında dönüşüm sonrası büyük rekreasyon alanlarının oluşturulması ve alanın yakın çevresinde belediye binası ve alışveriş merkezinin inşa edilmesi, alanda yaşam kalitesinin yükselmesine ve doğal olarak taşınmaz talebinin artmasına neden olmuştur. Özellikle proje uygulama öncesi dönemde alanda ikamet eden düşük gelirli hanelerin dönüşüm sonrası konut kiralarını ödeyememeleri nedeni ile zorunlu olarak kentin başka mekanlara göç ettiklerine tanık olunmakta olup, dönüşüm projelerinde mekanın iyileştirilmesi yanında ekonomik avantajın da sağlanması ve hak sahiplerinin konuta erişilebilirliklerine özen gösterilmesi gerekli görülmektedir. | tr_TR |
