| dc.description.abstract | Yatırım projeleri bir ülkenin ekonomik ve sosyal anlamda gelişmişlik veya kalkınmışlık düzeyini en iyi ve en doğru yansıtan göstergelerden biri olarak; toplumsal talebin karşılanabilmesi için ülkelerin sahip oldukları kaynakları belirli bir hedef, yer, süre ve bütçe çerçevesinde ülkedeki bütün ekonomik, sosyal ve teknik koşulların değerlendirilmesi yoluyla üretime aktarmalarını ifade etmektedir. Alternatif yatırım projelerinin teknik, mali ve ekonomik açılardan analiz edilerek aralarından ülke ekonomisinin büyümesine ve ülkenin sosyal ve ekonomik kalkınmasına en olumlu katkı sağlayan projenin seçilmesine olanak sağlayan proje değerleme süreci, kıt kaynakların doğru yatırımlara tahsisi ile ülke için en etkin ve verimli projenin hayata geçirilmesinde önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkelerin sahip olduğu proje geliştirebilme ve uygulayabilme potansiyelleri paralelinde özel sektör ve/veya kamu sektörü tarafından yürütülen yatırım projeleri, yatırımlardan beklenen nihai getiriler doğrultusunda sektörler arasında farklılaşmakta ve bu doğrultuda özel sektör ve kamu sektörü yatırım projeleri değerleme çalışmaları da mali ve ekonomik değerleme olarak ayrışmaktadır.
Genel olarak yatırımlardan doğan ve yatırımın ekonomik ömrü süresince farklı zaman dilimlerinde ortaya çıkan fayda ve maliyet unsurlarının tek bir zaman dilimini ifade edecek şekilde indirgenerek kıyaslanmasına imkân sağlayan proje değerleme sürecinde, söz konusu indirgeme işlemi yatırımlardan beklenen asgari getiri oranlarını yansıtan iskonto oranları ile gerçekleştirilmektedir. Bu bağlamda, projenin hesaplanan bugünkü değeri üzerinde en önemli ve etkili faktör olarak ortaya çıkan iskonto oranları; projelerin fiziksel niteliğine, büyüklüğüne, projeden elde edilmesi beklenen ticari ve ekonomik kazançlara ve aynı zamanda yatırımın amacına göre değişen oranlarda tespit edilmekte ve uygulanmaktadır. Özel sektör yatırım projelerinin değerleme sürecini ifade eden mali
ii
değerlemede kullanılan ticari iskonto oranları, firma ve yatırımcı kurumların yatırımlardan elde etmeyi bekledikleri ticari kârlılık oranları doğrultusunda belirlenirken; ülke kaynaklarının etkin ve verimli tahsisi ile ülkenin ekonomik büyümesine, sosyal ve ekonomik kalkınmasına ve toplum refahının iyileştirilmesine yönelik olarak işleyen kamu yatırımların ekonomik değerleme sürecindeki sosyal iskonto oranları, yatırımlardan beklenen asgari ekonomik kârlılık doğrultusunda ortaya çıkmakta ve yatırımlara aktarılan kaynakların fırsat maliyetini yansıtmaktadır.
Yatırım projeleri değerleme çalışmalarında kullanılan iskonto oranlarının tespit edilmesi ve tespit edilen iskonto oranlarının yatırımların etkinliğine ve verimliliğine olan etkilerinin değerlendirildiği bu çalışmada; özel sektör ve kamu sektörü yatırım projeleri mali ve ekonomik değerleme süreçleri ile ele alınarak, değerleme sürecine etki eden en önemli faktör olan iskonto oranlarının projeler ve sektörler arasında neden ve nasıl farklılaştığı ifade edilmeye çalışılmıştır. Belirlenen iskonto oranlarının uygulamada sebep olduğu sorunlar özellikle ekonomik değerleme açısından ele alınarak, Türkiye’de kamu yatırımlarında uygulanan sosyal iskonto oranları literatürde mevcut bulunan çalışmalardan elde edilen veriler doğrultusunda sunulmuştur. İnceleme sonuçlarına göre ekonomik ve sosyal alanlardaki gelişmeler dikkate alınarak Türkiye’de kamu yatırım projelerinin değerleme çalışmalarında kullanılabilecek sosyal iskonto oranlarının belirlenmesinde genel kabul görmüş kesin ve net yaklaşımların mevcut olmadığı ortaya konulmuştur. Buna ilave olarak projeden projeye ve sektörden sektöre farklılık göstermekle birlikte sosyal iskonto oranı genel olarak % 4 ile % 10 arasında değişen oranlarda alınarak proje değerleme çalışmasının yapıldığı ve her bir projede farklı yaklaşımla iskonto oranının tespit edildiği gözlenmektedir. Türkiye’deki kamu yatırımlarının etkinlik ve verimlilik analizine temel oluşturan sosyal iskonto oranlarının bir bütün olarak toplumun sosyal ve ekonomik beklentilerinden ziyade, karar vericilerin beklentilerine yönelik olarak tespit edildiği ve uygulama yapıldığı ortaya konulmuştur. | tr_TR |
