Sularda nitrat kirliliğin önlenmesinde Avrupa Birliği nitrat direktifi ve iyi tarım uygulamları kodunun getirdikleri
Abstract
Kırsal alandan kente göçün artması kentlerde yaşayan nüfusta artışa neden olurken, bu durum beraberinde çevre kirliliği ve kaynakların hızlı bir şekilde tüketilmesi sorununu gündeme getirmektedir. Günümüzde yoğun betonlaşmanın artışı ve çarpık kentleşme insan yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Üreticinin tarımsal üretimde daha yüksek verim elde etmek adına bilinçsiz şekilde gübre kullanımı ve hatalı sulama teknikleri gibi nedenlerden dolayı, son derece hareketli (mobil) element olan azot yeraltı suyuna çok hızlı bir şekilde ulaşarak nitrat kirliğine neden olmaktadır. Bu nedenle tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan sularda nitrat kirliliğinin önlenmesi sürdürülebilir su yönetimi için son derece önemlidir. Daha sağlıklı, temiz bir çevre ve mekanların sayısını artırarak gelecek nesillere yaşanabilir kentler bırakmak sürdürülebilir çevre yönetimi için gereklidir. Dünyada her geçen gün çevre kirliliğinin artış göstermesi ve su kaynaklarının nitrat ile kirlenmesi nedeniyle Avrupa Birliği 1991 yılında (91/676/EEC sayılı) Nitrat Direktifini kabul etmiştir. Avrupa Birliği Nitrat Direktifi su kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesi açısından çok önemli bir direktiftir. İyi Tarım Uygulamaları Kodunun çiftçiler tarafından uygulanması ile sularda tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan nitrat kirliliğini azaltma yönünden iyi bir uygulama olacaktır. Tarım arazilerine uygulanacak gübre miktarının 170 kg/ha/yıl, yeraltı ve yüzey sularında nitrat konsantrasyonunun 50 mg/L miktarını geçmesini önlemek su kaynaklarının kalitesinin korunması açısından son derece önemlidir. İlgili kurum ve kuruluşların, üreticilere İyi Tarım Uygulamaları hakkında bilinçlendirmeye yönelik eğitim programları vermeleri söz konusu eksikliğin giderilmesinde etkili olacaktır.
Çalışmada tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan yeraltı suyu kirliliğinin nedenleri ve mevcut kirliliğin önlenmesi için AB Nitrat Direktifi- İyi Tarım Uygulama Kodunun sunduğu çözüm önerileri incelenmiştir. Sularda nitrat kirliliğine yönelik yapılmış araştırmalardan örnekler sunulmuştur. Kaynak araştırmasına dayalı olan bu çalışma, su kaynaklarının korunması, sularda nitrat kirliliğinin önlenmesi, sürdürülebilir su yönetimi ve iyi tarım uygulama kurallarının hayata geçirilmesi yönünde üreticiler ve sivil toplum açısından bilgilendirici rehber niteliği taşımaktadır. Konu ile ilgili çeşitli kamu ve özel kuruluşların yapmış olduğu çalışmalar incelenmiş ayrıca akademik yayınlardan, internet kaynaklarından konu ile ilgili yönetmelik ve tebliğlerden yararlanılmıştır. Bu çalışmada yol haritamızda önemli yeri olan Avrupa Birliği Nitrat Direktifi ve Türkiye için çok önemli olan İyi Tarım Uygulamaları Kodunun uygulanması ile nitrata hassas alanların belirlenmesi, gübre ve arazi yönetim esaslarının ortaya konularak yeraltı sularında meydana gelen nitrat kirliliğinin azaltılması hedeflenmiştir. Aynı zamanda üretici tarafından İyi Tarımsal Uygulama Kodunun uygulanması ile daha az girdi kullanarak tarımsal üretimde oluşan iyileşme sayesinde tarımsal arazilerin net gelirin de önemli artış meydana gelecektir. Sonuç olarak kırsal kalkınma yatırımları ile üreticilerin desteklenmesi ve kırsal alandan kentlere göçün azaltılması yoluyla şehirlerde aşırı nüfus yoğunlaşmasının ve çarpık kentleşmenin önüne geçilebilecek, daha yaşanılabilir kent ve mekanların oluşmasına katkı yapılması söz konusu olacaktır. Belirtilen çalışmaların yapılabilmesi için kırsal ve kentsel arazi yönetimi ile ilgili kamu ve özel kurumlarda politika geliştirme ve uygulama çalışmalarında gayrimenkul geliştirme ve yönetimi uzmanlarının görevlendirilmesi, başarılı uygulama yapılmasına olanak verebilecektir.