Türkiye'nin göç yönetiminin dönüşümü

Abstract

1980'li yıllardan sonra tüm dünyada uluslararası göçün küreselleşmesi, kitleselleşmesi ve düzensizleşmesi sürecine paralel bir biçimde Türkiye'nin de "göç alan" ve "transit ülke" kimliği ile ilk kez kitlesel-düzensiz göç ile tanışmasının ardından göç, Cumhuriyet'in kuruluşunun ardından ilk defa yönetimin bir konusu haline gelmiştir. Göçün kontrol altına alınması anlamında uygulanmaya çalışılan göç yönetiminin ilk yasal düzenlemesi olarak 1994 yılında yürürlüğe konan yönetmelikten, 2011 sonrasında Suriyelilerin göçü ile başlayan yeni döneme ve günümüze kadar göç yönetimi birçok açıdan değişip dönüşürken birçok açıdan da aynı yaklaşımları barındırmaya devam etmiştir. Bu çalışmada öncelikle söz konusu iki dönemin incelenmesi çerçevesinde göç yönetiminin dönüşümü ortaya konacaktır. Bu dönüşüm, yasal düzenlemeler ve kurumsal yapı üzerinden değerlendirilecek ve bu yapılar doğrultusunda mültecilerin kayıt altına alınması, statü belirlenmesi, ikamet, çalışma izni ve vatandaşlık alması süreçleri her iki dönem içinde de incelenecektir. Türkiye'nin imzacısı olduğu 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi'ne koyduğu coğrafi sınırlama nedeniyle Avrupa dışında meydana gelen olaylar sebebiyle ülkemize gelen sığınmacılara mülteci statüsü verilmemesi ve 2013 yılında yürürlüğe giren Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve bu kanuna dayanılarak 2014'te çıkarılan Geçici Koruma Yönetmeliği ile kendine has bir statü belirleme çerçevesi yaratılmıştır. Bu çalışmanın amaçlarından biri de statü belirleme sorunsalı etrafında Türkiye'deki göç yönetiminin belli bir noktada tıkandığını gösterebilmektir. Bu nedenle statü belirleme sorunsalı ayrı bir başlık altında ayrıntılı olarak incelenecektir. Son olarak başta Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği olmak üzere uluslararası örgütlerin Türkiye'nin göç yönetimi üzerindeki etkisi de açıklanacaktır.