Çocuklarda duygu düzenleme güçlüğü bağlamında sistemik bir model önerisi
Özet
ki aşama olarak kurgulanan bu çalışmanın ilk aşamasında anne, baba bireysel duygu düzenleme becerileri, evlilik çatışma çözüm biçimleri, duygu sosyalleştirme ve ailenin duygusal ifade gücü değişkenlerinin etkileşimi ile 10-13 yaş aralığındaki çocukların duygu düzenleme güçlüğü düzeyini açıklamaya çalışan bir yapısal eşitlik modeli önerilmektedir. İkinci aşamada ise nitel inceleme yoluyla çocukların duygu düzenleme süreçlerine etki eden çeşitli ailesel değişkenlere betimleyici bir çerçeve oluşturabilmek amaçlanmaktadır. Çalışmanın nicel aşamasının verileri 255 aileden (anne-baba- çocuk) çoklu kaynak yöntemi ile elde dilen verilerden oluşturmaktadır. Bu veriler kişisel bilgi formu, Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği (DDGÖ), Çocuğun Olumsuz Duyguları ile Başa Çıkma Ölçeği (ÇODBÇÖ), Çatışma Çözüm Stilleri Ölçeği (ÇÇSÖ) ve Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ)- İletişim ve Duygusal Tepki Verebilme Alt ölçekleri aracılığı ile toplanmıştır. Nicel çalışma bulguları; sınanan yapısal eşitlik modelinin çalışma örnekleminde, analizin önerdiği bir ilişki dâhil edildiğinde temsil edildiğine işaret etmektedir. Analiz sonucunda anlamlı olduğuna karar verilen son modele göre; anne-baba bireysel duygu düzenleme güçlük düzeyleri ile çocuğun duygu düzenleme güçlük düzeyin arasındaki ilişkiye anne-baba çatışma çözüm stilleri, anne-baba duygu sosyalleştirme ve ailenin ifade düzeyi değişkenleri çeşitli yollarla aracılık etmektedir. Genel aile modelinin baba- çocuk verileri ile de iyi uyum sağladığı ancak anne-çocuk verilerinde ek bir yol (anne duygu düzenleme güçlüğünden ailenin ifade gücüne direk ilişki yolu) ile uyum gösterdiği tespit edilmiştir. Sınanan modelin işaret ettiği doğrudan ve dolaylı ilişkilerin ilgili yazınla tutarlı olduğu, model çerçevesinde ulaşılan sınırlı çalışmaların da benzer yapılara işaret ettiği görülmektedir. Çalışmanın nitel aşaması 10-13 yaş aralığında 6 çocuk ile duygusal yaşantı deneyim ve gözlemleri bağlamında yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerin Interpretative Phenomenological Analysis (IPA) yoluyla nitel incelemesini içermektedir. İnceleme sonucunda. (1)Zorlayıcı yaşantılar, (2) Adlandırılabilen yoğun dfuygular, (3) Çocuğun yoğun duygusal yaşantılara verdiği tepkiler, (4) Çocuğun duygu düzenleme stratejileri, (5) Çocuğun duygu düzenleme stratejilerini geliştirme yolları, (6)Anne-babaların duygu sosyalleştirme yaklaşımları, (7) Anne-Babaların duygusal yaşantı özellikleri, (8) Anne-babaların çatışma çözüm biçimleri ve (9) Aile içi iletişim özellikleri olmak üzere 9 üst temaya ulaşılmıştır. Bu temalar altında kümeleşen kodlar arasından öne çıkan ortak kodlar arasında bağlantılar kurulmuş ve bu bağlantılar yazın bulguları ile tartışılarak klinik çıkarımlara ulaşılmıştır. Bu bağlamda temel olarak anne- baba tepki ve duygusal yaşantı deneyimlerinin ve anlaşmazlık yönetme biçimlerinin çocuğun duygu düzenleme sürecine ve çocuğun aile iletişimine ilişkin algısına çeşitli yollarla etkide bulunduğu düşünülmüştür. Çalışmanın nicel ve nitel bulgularının tutarlılık gösterdiği görülmektedir. İlişkiyi birlikte artış-azalış ile yorumlamakla sınırlandıran nicel çalışma bulguları, nitel analiz desteği ile betimlenebilmiştir. Bu sayede nicel analizin işaret ettiği genel çerçeve özel çıkarımlar ile desteklenmiştir. Araştırma bulguları; çocuk ruh sağlığı müdahalelerinde geniş bir patoloji yelpazesine hizmet edebilir. Duygu düzenleme güçlüğü ile ilişkili değişkenlerin sistemler yaklaşımı ile geniş bir çerçevede ele alınması ve bu yolla edinilen bilgiler ile önleme programlarının geliştirilmesine katkıda bulunulabilir. Böylece, araştırmalarda yaygınlığına dikkat çekilen ve ilgili yazında duygu düzenleme güçlüğü ile bağlantılı olduğuna işaret edilen duygusal ve davranışsal sorunların yaygınlığı azaltılabilir.