Hukuki el atma müessesesi, mevzuattan kaynaklanan sorunlar ile belediye ve kentleşmeye etkileri

Abstract

Merkezi ve yerel idarelerin faaliyetleri için gerekli olan taşınmazları edinim yöntemleri; görev ve yetki alanları ile sınırlı olmak üzere Anayasa ve yasalarda tanımlanmıştır. İdarenin mevzuata uygun taşınmaz edinim yöntemi yerine mevzuata göre gerekli olan işlemleri yapmadan ve tazminat ödemeden özel mülkiyetteki taşınmazı fiilen tasarruf etmesine el atma adı verilmektedir. Önceleri hukuki el atma olarak bilinen bu işlem 2010 yılından sonra fiili el atma ve hukuki el atma olarak ikiye ayrılmıştır. Bu çalışma ile hukuk literatürüne 2010 yılında dâhil olan hukuki el atma kavramı ve bu kavrama ilişkin olarak mevzuattan kaynaklanan sorunlar ve uygulamanın etkileri incelenmiştir. Çalışma kapsamında hukuki el atma kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için, kamulaştırma ve kamulaştırmasız el atma kavramları irdelenmiş, hukuki el atma müessesesinin doğuşundaki sebepler ile mevzuata ilişkin değişiklikler ve bu değişikliklerde konuya yaklaşımdan kaynaklanan sorunların değerlendirilmesi yapılmıştır. Teorik inceleme ve yargı kararlarının analizine ilave olarak sorunların daha somut biçimde anlaşılabilmesi için Ankara Büyükşehir Belediyesi aleyhine konu ile ilgili olarak açılan davaların 2010-2012 dönemindeki gelişimi değerlendirilmiş ve olası çözüm önerileri ortaya konulmuştur.

Araştırma sonuçlarına göre; 2010-2012 döneminde Ankara Büyükşehir Belediyesine açılmış olan hukuki el atma davalarının sayılarında önemli artışın olduğu, hem fiili el atma davaları, hem de hukuki el atma davalarına ilişkin sonuçların ve ödenen tazminatların mutlak rakamlar ve grafiklerle analizi yapılmıştır. İncelenen 2010-2012 döneminde hukuki el atma için ödenen tutarı faizsiz ve masrafsız olarak 122.817.075,00 TL olarak gerçekleşmiştir. Yerel idarelerin çeşitli nedenlerle kamulaştırma ve diğer yöntemlerle yasalara uygun taşınmaz edinimi yerine kamulaştırma yapmaksızın el atma yoluna gitmeleri, normal olarak arazi edinimi ve kamulaştırma giderine oranla daha yüksek maliyete katlanmaları ve birçok projede sorunların ortaya çıkması ve kamu kurumlarının faaliyetlerine olan güven duygusunun olumsuz etkilenmesine neden olduğu ve belediyenin yerel kamu hizmetlerinin el atma davaları ve tazminat ödemelerine ayrılmasının yatırımların gecikmesine neden olduğu ve kentsel gelişmeyi olumsuz etkilediği gözlenmiştir.