İki ve üç boyutlu kadastral verilerin gayrimenkul değerleme çalışmalarındaki rolü
Özet
Gayrimenkul sektörü, ülkelerin ekonomik olarak büyümesine ve gelişmesine katkı sağlayan bileşenlerden biri olarak görülmektedir. Teknolojinin hızlı bir şekilde ilerlemesi, birçok sektöre olduğu gibi, gayrimenkul sektörüne de çeşitli yenilikler getirmiştir. Gayrimenkul sektörünün bir dalı olan değerleme çalışmalarında; gayrimenkulün konumu, geometrik ve hukuki yapısı gibi değeri etkileyen faktörlerin öncelikle incelenmesi ve analizi gerekli olmaktadır. Teknolojik gelişmelerden faydalanarak, gerçeğe uygun ve düşük maliyetle değerleme yapabilmek için kadastral verilere hızlı, güvenilir ve denetimi yapılan en doğru kaynaktan ulaşmak özel önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, değerleme çalışmalarına ışık olacak, temel insan haklarından biri olan mülkiyet hakkını ilgilendiren, iki ve üç boyutlu kadastral verilerin değerleme çalışmalarına altlık oluşturacak şekilde, çok amaçlı olarak üretilmesi, güncellenmesi, iyileştirilmesi, ilgili diğer verilerle entegre edilmesi ve kullanıma sunulması süreçlerinin araştırılarak, kullanıcılara sağlayacağı faydaları ortaya koymaktır. Çalışmada farklı ülkelerin kadastral sistemleri ve bunların tarihsel gelişimi, Türkiye’deki kadastronun tarihsel gelişimi ile işleyişi literatür araştırmasının sonuçlarına göre irdelenmiştir. Türkiye’de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından başlatılan “Üç Boyutlu Kent Modelleri ve Kadastro Projesi” kapsamında pilot bölge olarak seçilen ve halen çalışmaları devam eden Gölbaşı İlçesi’nde uygulanan proje genel olarak değerlendirilmiştir. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından kullanılan Mekansal Gayrimenkul Sistemi ve Tapu Kadastro Bilgi Sisteminin çalışma prensipleri detayları ile incelenmiş olup, bu amaçla sistemlerdeki sorunlar, eksik kalan ve gayrimenkul değerleme çalışmalarında ihtiyaç duyulan veriler tespit edilerek, maddeler halinde sıralanmıştır.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Modernizasyon Projesi ile kadastral verilerin güvenilir biçimde gayrimenkul değerleme çalışmalarında kullanılmasına olanak verildiği ve bu yolla zaman ve maliyet açısından değerleme yapacak kişi ve kuruluşlara katkı sağlandığı görülmektedir. Kadastro verilerinin tapu verileri ile diğer kurum ve kuruluşlardaki verilere entegre edilmesi, 3 boyutlu kadastro verilerinin de hukuki, teknik ve kurumsal sorunlardan arındırılarak sisteme dahil edilmesi ile birlikte çok amaçlı veri sistemi oluşturulmuş olacaktır. Farklı kişi ve kurumlarca alınan gayrimenkul değerleme uzmanlarının raporları, mahkemeler ve icra müdürlüklerinde alınan bilirkişi raporları, tekil ya da kitlesel değerlemeye yönelik olarak hazırlanmış raporlar ve kamulaştırma bedellerinin belirli bir sistemde toplanması ve analizinin yapılması ile gayrimenkul değer bilgi altyapısı oluşturulabilecek ve değer haritalarının üretilmesi mümkün olabilecektir. Değer bilgi merkezinden toplanacak verilerden üretilecek norm bilgiler kullanılarak; başta vergi amaçlı değerleme çalışmaları ve değer esaslı imar uygulama çalışmaları olmak üzere toplum yararına olan birçok işlem için altlık oluşturulabilecektir. Gayrimenkul değer bilgi merkezleri ve değer haritalarının hazırlanması işlemleri aşamalı ve uzun sürecek işlemler gibi görünmekle birlikte, gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümleri lisans ve lisansüstü programlardan mezun olan uzmanların söz konusu çalışma ekibinde görev almaları ile kaliteli veriler hızlı biçimde üretilerek, veri güncelleme ve paylaşma işleminin mümkün olduğu ölçüde profesyonel ve sağlıklı olarak yürütüleceği açıkça vurgulanmalıdır.