Tarım Kredi kooperatiflerinde ortaklara kredi kullandırma sürecinin analizi
Abstract
Dünyada sanayi ve ticaretin hızla gelişmesi ile hammadde ihtiyacı artmış ve pazara yönelik tarımsal üretim faaliyetleri önem kazanmıştır. Özellikle 20. yüzyılda tarımda küçük üretici modelinin yaygın olması nedeni ile tarım kooperatifleri yoluyla üretim ve pazarlama sorunlarına çözüm bulunması zorunlu olmaktadır. Türkiye’de Tarım Kredi Kooperatifleri bu ihtiyaç doğrultusunda tarımsal üretimde verimliliğin artırılması ve tarım sektörünün geliştirilmesine hizmet etmek üzere kurulmuştur. Kredi kooperatifleri; ortakların kısa ve orta vadeli kredi ihtiyacını karşılamakta ve bunun dışında ayni girdi sağlama, ortak ürünlerini değerlendirme, bankacılık ve sigortacılık faaliyetleri gibi ortakların faydalanabileceği birçok alanda hizmet vermektedir.
Bu çalışmada, Tarım Kredi Kooperatiflerinin ortaklarına kredi verme süreçleri ve ortakların kredi ihtiyaçlarını analiz yöntemleri ve uygulamaları değerlendirilmiştir. Bu çerçevede kredinin kaynakları, kullandırma yöntemleri, kredinin takibi ve tahsili hem genel olarak, hem de örnek kooperatife ilişkin sonuçlara göre tartışılmıştır. Çalışma iki kısımdan oluşmakta olup, birinci kısım kredi kullandırma süreci ve teminat sorunu; hem yasal yönlerden, hem de seçilen örnek kooperatifin durum analizine dayalı olarak incelenmiştir. Yasal çerçeve analizinde; 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifi Kanunu, Tarım Kredi Kooperatifi Ana sözleşmesi, Tarım Kredi Kooperatifi Kredi Genel Sözleşmesi ve Tarım Kredi Kooperatifi Kredi Yönetmeliği ele alınmıştır. Konu ile ilgili önceki araştırmaların sonuçları ile örnek olarak seçilen 967 sayılı Gölbaşı Tarım Kredi Kooperatifi’ne ilişkin inceleme sonuçlarına göre kredi verme süreçleri ve teminat değerleme çalışmaları tartışılmıştır. İnceleme sonuçlarına göre ortakların kısa ve orta vadeli ve nispeten düşük parasal tutarlı ihtiyaçları için kooperatiften kredi desteği aldıkları, kooperatifin kredi kaynaklarının öz kaynaklar ile yurtiçi banka ve finans kurumlarından alınan kredilerden oluştuğu, kredi kullandırılması esnasında yapılan değerleme işlemlerinin kaba bir tahmin niteliğinde bulunduğu ve kooperatifin tahsilat oranının yüksek olduğu ortaya konulmuştur. Tarım kooperatiflerinde teminat amaçlı değerleme, proje geliştirme ve değerleme çalışmalarının rasyonel olarak yapılabilmesi için gayrimenkul geliştirme ve yönetimi uzmanlarının özellikle birlik ve merkez birliği düzeylerinde istihdam edilmesi ve değerleme hizmetlerinin söz konusu uzmanlardan oluşan ekip tarafından yürütülmesinin hizmet kalitesini artıracağı tespit edilmiştir.