Gemlik, sarı ulak ve domat zeytin çeşitlerinin döllenme biyolojileri üzerine araştırmalar
Özet
Bu çalışmada, Türkiye'de yaygın olarak yetiştirilen Domat, Gemlik ve Sarı Ulak zeytin çeşitlerinin aynı bahçe içerisinde yetiştirilmesi durumunda, meyve tutumu ve meyve kalitesinin nasıl etkileneceği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, fenolojik gözlemler yapılmış; erselik çiçek oranları, çiçek tozlarının canlılık, çimlenme ve üretim miktarları belirlenmiş; çim borusu büyümesi ve embriyo gelişimi incelenmiş; ayrıca Kendileme, Serbest Tozlanma ve Yabancı Tozlama uygulamaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda çeşitlerin çiçek açma ve meyve bağlama dönemleri arasında 10-15 günlük bir süre olduğu saptanmıştır. Erselik çiçek oranları en yüksek Domat çeşidinde bulunmuş, bunu Sarı Ulak ve Gemlik çeşitleri izlemiştir. Çiçek tozu canlılık ve çimlenme yüzdeleri Gemlik ve Domat çeşitlerinde yüksekken, Sarı Ulak çeşidinde daha düşük bulunmuştur. Çiçek tozu çim borusunun tohum taslağına tozlamadan sonraki 2. veya 3. günde ulaştığı tespit edilmiştir. Mikrotomla alınan kesitler incelendiğinde, zigot varlığının 10-20. günler arasında tespit edildiği ve tam kotiledon gelişiminin ise meyve tutumundan 120-135 gün sonra tamamlandığı sonucuna varılmıştır. Değerlendirme sonuçları tüm çeşitlerde Haziran dökümlerinin fazla olduğunu göstermiştir. Tüm çeşitlerin Kendileme uygulamalarında meyve tutumunun çok düşük olduğu, bu nedenle uygun çeşitlerle yabancı tozlamanın gerekliliği ortaya konulmuştur. Domat çeşidi için Sarı Ulak, Sarı Ulak için Domat, Gemlik için ise hem Sarı Ulak hem de Domat çeşitleri en uygun tozlayıcılar olarak belirlenmiştir. Ayrıca, Sarı Ulak çeşidinde boncuklu meyve oluşumunun oldukça yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Tüm uygulamalar dikkate alındığında; Serbest tozlanma ve Domat çeşidi ile yabancı tozlama uygulamalarından elde edilen meyvelere ait en, boy ve ağırlık değerleri yüksek bulunurken, bu değerlerin Sarı Ulak çeşidi ile yapılan tozlamalarda ve Domat dışındaki Kendileme uygulamalarında daha düşük olduğu belirlenmiştir.
In this study, fruit set and fruit quality affection of Domat, Gemlik and Sarı Ulak, the common olive cultivars of Turkey, were determined when they grow at the same orchard. With this aim, phenological observations were made; hermaphroditic flower rate was determined; pollen viability and pollen germination rates with pollen production quantity were detected; pollen tube growth and embryo development were analysed. At the same time, Self-pollination, Open-pollination and Cross-pollination treatments were made. As a result of this study, the period between anthezis and berry fruit set were determined as 10-15 days. The highest hermaphroditic flower ratio was in Domat which followed by Sarı Ulak and Gemlik olive cultivars, respectively. Pollen viability and germination rates were high in Gemlik and Domat while it is lower in Sarı Ulak. The pollen tubes were reached to ovules at 2 or 3 days after pollination. Embryo development studies showed that, the zygote existed at 10-20 days after anthesis and whole cotyledon formation is completed at 120-135 days after anthezis. This study showed that June drops were so high in all studied cultivars. Fruit set in self-pollination studies were very low exhibiting that cross-pollination with suitable cultivars is necessary for a satisfying fruit set. The suitable pollenizers were determined as Sarı Ulak for Domat; Domat for Sarı Ulak; Sarı Ulak and Domat for Gemlik olive cultivar. Besides these, the millerandaged fruit rate was very high in Sarı Ulak olive cultivar. Fruit quality studies showed that, while fruit width, length and weight values were higher in Open-pollination and Cross-pollination with Domat treatments; these parameters were lower in Cross-pollination with Sarı Ulak and Self-pollination studies, except from Domat.