Kentsel dönüşümün hukuki altyapısı ve mülkiyet kavramı

Abstract

Kentler sürekli bir devinim ve değişim içinde olan yerleşim yerleridir. Fiziki ve çevresel nedenlerle kentsel doku yıpranmakta ve özelliklerini yitirmektedir. Gecekondu sorununa çözüm olarak görülen kentsel dönüşüm aynı zamanda yıpranan tarihi ve kültürel varlıkların korunması ve kullanılmasına yönelik olarak da kullanılmaya başlanılmıştır. Türkiye’de kentsel çöküntü ve gecekondu alanları ile afet riskli alanlarda dönüşüm projeleri 2000’li yıllarda önem kazanmıştır. Önceleri, gecekondu sorununa çözüm olarak öngörülen bu arayışlar, daha sonraları yıpranan tarihi ve kültürel yapıların korunması ve kullanılmasına yönelik olarak yasal düzenlemelere konu edilmiştir. Bununla birlikte, kentsel dönüşümü başlı başına düzenleyen bir yasal düzenleme bulunmadığından, kentsel dönüşüm projeleri ve uygulamalarında, kurumlar arası yetki karmaşası ortaya çıkıştır. İdarelerin yetki kullanımı esnasında uyması gereken kuralların belirgin olmaması, temel hak ve özgürlüklere ve hukuki sınırlandırmalarda dikkat edilmesi gereken hususların tespit edilmemiş olması da diğer mevzuat ile uyumsuzluğa sebep olmaktadır. Sürekli biçimde gelişen ve değişen kentlerin eskiyen dokularını ve yerleşim alanlarını, kültürel miras değerlerinin korunarak sosyal donatı alanlarını büyütme ve sağlıklı koşullara kavuşturma, konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturma, şehrin güvenliği tehdit eden denetimsiz bölgeler olmaktan çıkarılıp yenileştirilmesi ile günümüz gereklerine uygun olarak kullanılabilir hale getirme çabalarının yanında Anayasal güvence altına alınmış mülkiyet hakkının zedelenmemesine dikkat edilmelidir. Mülkiyet hakkının sınırlandırılması, İdarenin takdir yetkisini kullanması ve kentsel dönüşüm çalışmalarında ortaya çıkan mülkiyet sorunlarının kanunların sağladığı güvenceler çerçevesinde çözümü gerekmektedir. Fiziki açıdan yıpranmış kentlerin yenilenmesi ve çöküntü alanlarının sağlıklaştırılması çalışmalarında ekonomik, sosyal ve kültürel değer kazandırılabilmesi için değerleme ilkelerinden yararlanılarak, hukukun üstünlüğü ilkesinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Dönüşüm projelerinin insan odaklı olarak geliştirilmesi, hak sahiplerinin tespiti ve mülkiyet hakkının korunması ve hak kayıplarının rasyonel olarak tazmini için dönüşüm projelerinin geliştirilmesi ve uygulanması süreçlerinde gayrimenkul geliştirme ve yönetimi uzmanlarının etkin görev almaları zorunlu görülmektedir