Belediyelerde kamulaştırma işlemlerinin Ataşehir ve Nazilli belediyelerinden

Abstract

Kamu tüzel kişileri, kamu hizmetlerinin gerçekleştirebilmesi için yeterli ve uygun miktarlarda taşınır ve taşınmazlara ihtiyaç duymaktadırlar. Kamu hizmetlerinin görülmesi için ihtiyaç duyulan taşınmazlar, her zaman kamunun mülkiyetinde olanlarla karşılanamamaktadır. Bu sebeple, ihtiyaç duyulanların özel mülkiyete konu taşınmazların 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nda belirtilen usul ve esaslara göre kamulaştırılması veya amaç için yeterli olması halinde taşınmaz üzerinde irtifak hakkı kurulması yoluyla ilgili idarece edinimi de söz konusu olmaktadır. İdareler tarafından arazi ediniminin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu gereğince satın alma usulü ile gerçekleştirilmesi çoğu zaman sağlanamamakta ve genellikle önem arz eden, kesin ve net olarak kamu yararına uygun olan hizmetler için kamu kurumlarınca arazi ediniminde sıklıkla kamulaştırma yöntemi tercih edilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan kamulaştırma işlemlerinde bedel tespiti hususu genellikle önemli bir sorun olarak yapılacak uygulamanın gerçekleştirilmesine engel teşkil etmektedir. Maliklerin idare bünyesindeki komisyonlarca takdir edilen taşınmazların değerlerini kabul etmemeleri halinde, satın alma yoluyla kamulaştırma süreci uzlaşmazlık ile sonuçlanmakta ve adli yargıda dava açılması zorunlu olmaktadır. Satın alma sürecine kadar maliklerin taşınmazların kamulaştırılma gerekçesi ve bedelleri konusunda bilgilendirilmeleri önemli bir sorun olarak görülmekte ve bu durum kamu kurum ve kuruluşlarının takdir ettiği bedelin geçerli olup olmaması yönünden taşınmaz malikleri tarafından sorgulanmaktadır. Esasında çoğunlukla kamulaştırma işlemlerinde bedel tespitinin gerçekleştirilmesi için oluşturulan kıymet takdir komisyonlarında görevli kişilerin kamulaştırma ve bedel tespiti konularında uzman olmayan kişiler olmaları ve bedel tespitinin nasıl yapıldığını taşınmazı kamulaştırılan maliklere açıklayamamaları kamulaştırma işlemlerinde uzlaşmanın sağlanmasını olumsuz etkilemektedir. Uzlaşmanın sağlanamaması halinde, idareler tarafından “kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası” açılmakta ve kamulaştırma bedeli dava sürecinde hazırlanan bilirkişi raporlarına dayalı olarak kesinlik kazanmaktadır. Bu çalışmada, iki farklı örnek olay üzerinden değer tespitinin kamu kurumları ile dava sürecinde farklılaştığı saptanmış, idarelerin kıymet takdir komisyonları marifetiyle tespit edilen birim değerler ve dolayısıyla toplam kamulaştırma bedelleri ile bilirkişilerce takdir edilen birim taşınmaz değerleri ve toplam kamulaştırma bedelleri arasında fahiş ölçüde farklılığın olduğu tespit edilmiştir. Bedel tespiti ve tescil davaları sürecinde temin edilen bilirkişi raporlarında yapılan işlemlerin genellikle hatalı olduğu, değerleme bilimi, uluslararası değerleme standartları ve mevzuatta tanımlanan değerleme yöntemlerine aykırı biçimde hesaplama yapıldığı durumlarla sıklıkla karşılaşıldığı saptanmıştır. Bu koşullarda gerek kamulaştırma işlemleri gerekse bilirkişi raporlarının hazırlanmasında üniversitelerin gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümlerinden mezun olan uzmanların marifetiyle yapılması gerekli görülmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarının hizmetleri için ihtiyaç duyulan taşınmazları kamulaştırmada temel sorunun; yeterli mali kaynak, nitelikli insan kaynağı, değerleme sistem ve verilerinin olmaması ile ilgili olduğu açıktır. Yeterli mali kaynağın taşınmaz edinimi ve kamulaştırma için ayrılmasına ilave olarak bütün kamu ve ilgili özel kurumlarda arazi edinimi ve kamulaştırma işlemlerinde üniversitelerin gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümlerinin lisans ve lisansüstü programlarından mezun olan uzmanların istihdam edilmesi ve bu birimlerin aynı zamanda teknoloji ve veri altyapısı ile güçlendirilmesinin başarı için zorunlu görüldüğü vurgulanmalıdır.