İmar planlarının iptaline ilişkin yargı kararlarının taşınmazların kullanımına olası etkilerinin analizi
Özet
Ekonomik, sosyal, kültürel ve diğer nedenlerle ortaya çıkan sağlıksız ve plansız
kentleşmenin önüne geçilmesinde en önemli araçlardan biri rasyonel, uygulanabilir,
katılımcı ve bireysel çıkarlardan ziyade kamu yararını gözeten imar planlarıdır. İmar
planlarının mekana yansıtılması aşamasında planlardaki arazi kullanım ve yapılaşma
kararları, taşınmaz kullanımlarını doğrudan etkilemekte ve bu etki yatırım kararlarının
alınması, uygulamaya geçirilmesi ve taşınmaz yatırımlarının yapılabilirliği yönlerinden
ele alınmaktadır. Doğal olarak plan kararları taşınmaz piyasasının gelişiminde katalizör
görevini üstlenmiş olmaktadır.
İmar planlarının hazırlanmasında uygulayıcı konumdaki kamu kurum ve kuruluşları
tarafından konunun teknik ve hukuki boyutunun yeterince önemsenmemesi, planlama
esasları ve şehircilik ilkelerine yeterince önem verilmemesi ve planlama aşamasında
adalet ölçüsünden uzaklaşılarak rant amaçlı projelerin teşvik edilmesi gibi nedenlerle
imar planları sık sık idari yargıya taşınmakta ve iptale ilişkin kararlar tesis edilmektedir.
Bu durum yatırımların gecikmesi ve hatta taşınmazlara ilişkin yıkım kararlarına
sebebiyet vermekte; taşınmaz malikleri, diğer piyasa aktörleri ve özellikle inşaat ve
taşınmaz alt sektörünün ekonomik gelişiminde telafisi imkansız zararla yol açmaktadır.
Çalışmada imar planlarının yargı tarafından iptal edilme gerekçeleri; mevzuat ve yargı
kararları çerçevesinde genel olarak incelenmiş ve yargıya taşınan uyuşmazlıkların
sonuçları taşınmaz kullanımlarına olası etkileri ve örnek olaylarla ele alınmıştır.
İnceleme ve özellikle örnek olay analizlerinin sonuçları, parsel ölçeğindeki plan
iptallerinin doğrudan taşınmaz yatırımcılarını etkilediğini, malikler üzerindeki etkinin
zayıf olduğunu veya öyle algılandığını, ancak mücavir taşınmazlar ve alt yerleşim
ölçeklerinde taşınmaz piyasasına olası olumsuz etkinin daha büyük olabileceğini
göstermektedir. Taşınmaz değerini ve piyasasını etkileyen en önemli faktörlerden olan
imar planlarının yapılması aşamasında başlıca iptal nedenlerinin önüne geçilebilmesi
için alınması gereken temel önlemler de araştırma sonuçlarına göre ortaya konulmuştur.