Ekonomide ağ modelleri yaklaşımı: Türkiye'de bölgelerarası ekonomik etkileşim ve yapının analizinde ağ modeli uygulaması / Network models approach in the economy: Application ofnetwork model in analysis of the interregional economic interaction and structure in Turkey
Özet
Ekonomide rasyonel ve homojen yaklaşımlardan heterojen davranış ve ilişkileri öne çıkaran bir paradigma değişimi yaşanmaktadır. Bu dönüşümde birimi, sistem ve ilişkileri bütüncül bir yaklaşımla ele alabilen ağ modeli önemli bir altyapı sunmaktır. Bu bağlamda tez, ağ modeli kavram ve yöntemlerini iller arası göç ağı, ekonomik etkileşim, büyüme ve kalkınma, gelir dağılımı, oyun ve denge konularına uygulayarak yazına ve politika yapıcılara katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada göç ağı; merkezilik ölçütleri, derece dağılımları ve küçük dünyalar özelliği üzerinden incelemiştir. Göç ağının, ölçekten bağımsız ağ sınıfında olduğu ve ultra küçük dünyalar özelliği gösterdiği görülmüştür. Göç ve ekonomik etkileşim ise çekim modeli ve derece dağılımlarının sentezlendiği marjinal gelir etkisi modeliyle incelenmiştir. Bu model, bir ilin gelirini diğer illerin gelirlerine ve aralarındaki sosyo-ekonomik ve fiziksel mesafeye bağlamaktadır. Sosyo-ekonomik mesafe ise en kısa göç yolu üzerinden kavramsallaştırılmıştır. Ayrıca, dengede en yüksek toplam gelire etki modelinin en büyük özdeğer çözümü ile ulaşılabileceği ve gelir dağılımının ise ağ modeli özdeğer merkezîliği ile özdeş olduğu görülmüştür. Büyümeyi önceleyen bu dengede gelir dağılımı 2014 yılına göre daha da bozulmaktadır. Diğer yandan, aynı ağ üzerine kalkınmayı önceleyen yerel katkı oyunu uygulanmıştır. Nash dengesine göre elde edilen toplam gelir ise özdeğere yaklaşırken gelir dağılımı ise daha dengeli bir yapıya ulaşmıştır. Son olarak ağ modeli, yazına getirdiği kavram ve yöntemler yanında politika yapıcılar için de bölgesel gelişme ve iller arası gelir dağılımı için gelişme koridorları, altyapı ve teşvikler yönüyle de önemli çıkarımlar sağlamıştır. Modelin açık sistemler, çoklu ağ katmanları ve değişen davranışsal kalıplara uyarlama konusunda gelişme potansiyeli bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Ağ modeli, merkezilik ölçütleri ve derece dağılımı, küçük dünyalar özelliği, ekonomik büyüme ve kalkınma, çekim modeli, özdeğer merkezîliği, yerel katkı oyunu, Nash dengesi, gelir dağılımı, mekânsal analiz, bölgesel gelişme ve göç