Işık ve elektron mikroskopi laboratuvarlarının kullanım güvenliğinin artırılması
Özet
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı “Kürsü”
olarak 3 Aralık 1945’te kuruldu. Kürsü önce Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü
içinde sonra Cebeci-Dikimevi Yerleşkesi’ndeki Genel Cerrahî Anabilim Dalı
binası içinde hizmet vermiştir. Bugünkü yeri olan Morfoloji Binası’nın zemin
katına 1967 yılında taşındı. 1993 yılında YÖK Yürütme Kurulu kararıyla HistolojiEmbriyoloji Anabilim Dalı unvanını aldı.
Anabilim Dalı başkanlık görevlerini, kuruluş tarihi olan 1945’ten 1976 yılına kadar
Prof. Dr. Kamile Şevki Mutlu, 1976-1983 yılları arasında Prof. Dr. Aliye Erkoçak
ve 1983-2003 yılları arasında Prof. Dr. Meral Tekelioğlu, 2003-2014 yılları
arasında Prof. Dr. Canan Akbay yerine getirmiştir. 2014 yılından itibaren Anabilim
Dalı başkanlığını Prof. Dr. Alp Can yürütmektedir.
Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalında şu anda dokuz öğretim üyesi (7 profesör,
1 doçent, 1 yardımcı doçent), bir uzman doktor, bir tıpta uzmanlık öğrencisi, altı
doktora ve bir yüksek lisans öğrencisi bulunmaktadır.
Son on yılda öğretim üyelerimiz 23 tez danışmanlığını tamamlamış, halen 9 tez
yönetmektedir. Son 10 yılda 375 adet uluslararası ve ulusal dergilerde bilimsel
makale yayınlamış olup atıf sayıları toplam 3533’tür. H skoru en yüksek 18’dir.
Yürütücü ve/veya araştırmacı olarak öğretim üyeleri 87 araştırma projesine
katılmış, 24 adet ödül almışlardır.
Anabilim dalımızda; elektron mikroskopi laboratuvarına öncelikle Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi hastanelerinden, bunun yanı sıra Türkiye’deki birçok
hastaneden ince yapı düzeyinde tanı konmak için doku örneği gelmekte ve aşağıda
listelenen hizmetler verilmektedir (Tablo-1). 2008-2013 yılları arasında başta
nefroloji olmak üzere hematoloji, onkoloji, ortopedi, dermatoloji vb. (Şekil-1) çok
sayıda klinikten gelen materyal sayısı 397’dir (Tablo-2 ve 3).
Anabilim Dalımızda bu çalışmaların ve uzmanlık/doktora/yüksek lisans tezlerin
yürütüldüğü, sonuçlandığı ışık mikroskopi laboratuvarı, geçirimli ve taramalı
elektron mikroskopi doku hazırlama laboratuvarları, sito-histokimya,
immünoflüoresan, hücre-doku kültürü laboratuvarları bulunmakta ve hizmet
vermektedir.
Işık ve elektron mikroskopi laboratuvarları dokuların kabul edildiği, tespit ve takip
işlemlerinin yapıldığı, doku kesitlerinin alındığı, boyandığı ve görüntülenir hale
getirildiği yerlerdir. Bu işlemler sırasında kullanılan sarf malzemeleri oldukça
toksiktir. Bunların başında tespit ve doku takibi işlemlerinde kullanılan
formaldehit, paraformaldehit, ksilen, entallan, boyamada kullanılan glasiyel asetik
asit, hidroklorik asit, pikrik asit gelmektedir. Doğru ve güvenilir laboratuvar
sonuçları elde etmek, her şeyden önce laboratuvar çalışmalarını yapan kişinin
temiz, dikkatli ve düzenli çalışmasıyla mümkündür. Amaç, laboratuvar
çalışmalarının tam bir güvenlik içinde, en az hata ile ve olabildiğince çabuk
gerçekleştirilmesidir. Bu da ancak çalışılan laboratuvarda çok dikkatli ve düzenli
olmakla, uygulanacak yöntemlerin çok iyi bilinmesiyle ve hata kaynaklarının
minimuma indirilmesiyle başarılabilir. Bu nedenle kullanılan laboratuvarların
insan sağlığını koruyacak şekilde donanımlı olması gerekmektedir. Anabilim
dalımızda kullanılan teknik tıbbi ekipmanlardan oluşan alt yapı malzemeleri
günümüz ihtiyaçlarına cevap vermemekte, iş güvenliği açısından risk
taşımaktadırlar. Bu nedenle;
1. Laboratuvarlar yapılacak tüm işlemler için Avrupa Birliği EN 14175
standardına uygun şekilde planlanacak; idari, fiziksel, kimyasal bölümleri ayrı
birimler halinde düzenlenecektir.
2. Laboratuvarlar özel çevre koşulları gerektiren durumlarda bu koşulları
kontrol etmeye yarayan aygıtlarla donatılmış bölümler içerecektir.
3. Laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve
zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden mümkün olduğunca korunacak; çalışma
mekanı 20-23ºC sıcaklıkta sabit tutulacaktır.
4. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak çalışmalara
uygun olarak yeniden düzenlenecektir.
5. Çalışma alanlarında personele ait çanta, palto vb. kişisel malzemenin
bulunmayacağı bir ortam sağlanacaktır.
Yukarıda sayılan özellikler aşağıdaki fotoğraflarda görüldüğü gibi
laboratuvarlarımızda bulunmamakta ve iş güvenliği açısından risk taşımaktadır.
Mevcut çeker ocakların bazıları hiç çalışmamakta ve filtreleme sistemi
bulunmamakta, baca çıkışları güvenlik riski taşımaktadır. İlgili teknik servislerle
yapılan görüşmeler sonunda bu cihazların onarılamayacak şekilde yıprandığı ve
yedek parçalarının artık piyasada bulunmadığı belirlenmiştir.