Klasik Çin metinlerinde insan kavramı / The concept of human being throughout classical Chinese texts
Özet
Klasik metinler, Çin düşünce geleneğindeki dünyevi ile dünyevi ötesini ilişkilendiren doktrinlerin detaylı anlatımına sahip olan eserlerdir. En genel "insan" tanımını veren "人Ren" kavramının anlamsal analizine dayanan bu çalışmada, klasik metinler kapsamında açıklanan bir dizi fikir, tasvir ve anekdot esas alınmıştır. Eski Çin toplumunda gözlenen ve kozmos düzeniyle toplum düzeni arasındaki koşutluğa temas eden görüş, araştırma konusundaki yöntem olarak belirlenmiştir. Buna göre, evrendeki düzenin dengesi Yin-Yang ve beş elementle korunur, Gök ile Yer arasında süregelen birliktelikle devamlılığı sağlanır. İnsan ise, Gök ile Yer arasındaki uyumu temsil etmesinden ötürü siyasi ve beşeri düzlemdeki tutum ve davranışların evrendeki düzenli işleyişe uygunluğundan sorumlu tutulur. Bu bağlamda insana tasnif edilen konum, kozmolojik, epistemolojik, sosyolojik ve sosyo-politik nitelikleri bütünleştiren bir anlayışı işaret etmiş; haliyle toplumdaki düzen ya da kaos durumunun asıl nedeni olarak "insan" gösterilmiştir. Eğer insan, kozmos düzenine uygun bir toplum yaşamı kurabilirse Gök-Yer uyumluluğu korunduğu için ülkede düzen var olacak; aksi takdirde Gök-Yer uyumluluğu bozulduğu için ülke kaosa sürüklenecektir. Bu sebeple çalışma boyunca, ideal davranış örgüsünde Çinli düşünürler tarafından belirlenen yöntemsel farklılıklar tartışılmış; bu davranışları yerine getiren ve getiremeyen iki farklı insan örneğine dikkat çekilmiştir. Gelinen noktada, insana atfedilen kozmolojik, epistemolojik, sosyolojik ve sosyo-politik niteliklerin insan doğasında asli olarak gelişen etiksel bir temele dayandırıldığı gözlemlenmiştir. Bu perspektiften hareketle, Gök-Yer uyumuyla uyumlu olması gereken seküler davranışın kozmogonik yapılanmaya koşutlandırılan bir "ahlak" prensibiyle bağdaştırıldığı çözümlenmiştir.