| dc.description.abstract | Bu çalışmada; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Proton Hızlandırıcı Tesisi (TAEK-PHT) Ar-Ge ışınlama odasında gelen proton demetinin enerjisinin 2 ile 30 MeV arasında ayarlanabildiği, pikoamper seviyesindeki akım değerlerine inilebilen, vakum ortamında çalışan ve tam otomatik bir düzeneğin tasarımı anlatılmaktadır. Günümüzde düşük akımlı demetler radyasyon dayanım testlerinden, PIXE, RBS, PIGE ve PESA gibi yüklü parçacık demeti uygulamalarına dayalı tahribatsız malzeme analizlerine kadar pek çok araştırma alanında kullanılmaktadır. TAEA-PHT'deki siklotron özellikle radyoizotop üretimi için tasarlandığından, hızlandırıcıdan elde edilen demetin enerjisi ve akımı bahsedilen uygulamaları doğrudan gerçekleştirebilmek için yeterli değildir. Bu sebeple mevcut Ar-Ge demet hattının sonuna monte edilmek üzere; bir enerji düşürücü sistemi, enerji ölçüm sistemi, kolimatör bütünü, deney/ışınlama odacığı ve Faraday kabından oluşan bir düzenek tasarlanmıştır. Enerji düşürücü sistemin tasarımı sırasında farklı enerji düşürücü folyo ve kolimatör konfigürasyonlarının hedef düzlemindeki demet enerjisi, enerji yayılımı, demet akısı ile demet akısı homojenliği üzerine etkileri araştırılmıştır. Gelen proton demetinin akım değerine ve ışınlama süresine bağlı olarak enerji düşürücü sistemi üzerindeki sıcaklık artışı ve radyo-aktivasyon miktarları hesaplanmıştır. Demet enerjisini ölçebilmek için tasarımda Si(Li) dedektöre dayalı bir enerji ölçüm sisteminin yer alması öngörülmüştür. Işınlama odacığı, demet karekterizasyonu ve numune tutmak/değiştirmek amacıyla kullanılacak donanımların yanı sıra, dedektörler ve ilgili ölçüm üniteleri ile pnömatik silindirler, servo-motor ve vakum bileşenleri için gereken bağlantı portlarını içermektedir. İlaveten bir Faraday kabı ile ilgili hassas elektronik ünitesi tasarlanarak, üretilmiş ve test edilmiştir. Söz konusu Faraday kabı ve hassas elektroniği ile pikoamper seviyesindeki demet akımları başarılı bir şekilde ölçülerek tasarımın validasyonu gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmayla; ülkemizdeki üniversitelerin, devlet kurumlarının ve sanayi kuruluşlarının ihtiyaç duyabileceği birçok ışınlama uygulaması için kullanılabilecek önemli bir altyapının tasarımı ortaya konmuştur. | tr_TR |
