Ebu’l-Muîn en-Nesefî bağlamında mâturîdî gelenekte mu‘tezile karşıtlığı
Özet
Mu’tezile ve Mâturîdiyye mezhepleri tarih içinde İslâm coğrafyası üzerinde derin
etki bırakan iki itikadî mezheptir. Her ikisi de rey zihniyetine ve genel çerçevede
Hanefî düşüncesine sahip olmalarına rağmen birbirlerinden farklılık
göstermektedir. Mâturîdî geleneğin içerisinde Mu’tezile mezhebine karşı sert ve
olumsuz bir tavır söz konusudur. Çalışmamız bu akılcı mezheplerin birbirlerine
karşı gösterdiği bu karşıtlığın nedenlerini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bu
ana konuyu aydınlatmak adına, Mu’tezile mezhebinin Hanefîlik ile olan ilişkisinde
tarih içinde gelişen kırılma noktaları, yol ayrımları, Ebu’l-Muîn en-Nesefî
(508/1115)’nin Mâturîdiyye mezhebindeki yeri ve bu mezhebi sistemleştiren kişi
olarak Mu’tezile’yi tenkit ettiği konular ele alınmıştır. Tezimiz iki bölümden
oluşmaktadır. Birinci bölümde iki akılcı mezhep Mu’tezilî ve Mâturîdî zihniyetlerin
mezhepleşme süreçlerine ve tarih içindeki Hanefîlik ile ilişkisine değinilmektedir.
İkinci bölüm ise Mâturîdî mezhebinin ikinci kurucusu olarak atfedilen Ebu’l-Muîn
en-Nesefî’nin Mu’tezile mezhebini eleştirme nedenlerinin arka planını, adı geçen
âlimin eserlerinin bilgi kaynaklarını, yöntemini, eserlerinde tenkit ettiği Mu’tezilî
şahsiyetleri ve kelami görüşleri içermektedir.