Nallıhan (Ankara, Türkiye) civarı bitümlü şeyllerinde organik ve biyojeokimyasal incelemeler
Tarih
2010Yazar
SARI, Ali (Araştırma Sorumlusu)
KOCA, Derya (Araştırma Sorumlusu)
YAVUZ, Berna (Araştırma Sorumlusu)
ÖZLÜK, Melike (Araştırma Sorumlusu)
Mühendislik Fakültesi
Üst veri
Tüm öğe kaydını gösterÖzet
Batıda Eskişehir’in Sarıcakaya ilçesi ile doğuda Ankara’nın Nallıhan ilçesi arasında bulunan çalışma alanı, Göynük (Bolu) ilçesinin 20 km güneydoğusunda, Nallıhan (Ankara) ilçesinin 35 km batısında yer alır. Çalışma alanı doğudan batıya doğru akan Sakarya nehrinin oluşturduğu vadide yer almaktadır. Bölgeden alınan çeşitli ölçülü stratigrafik kesitlerdeki kayaçların organik madde (Corg) miktarları sırasıyla: BK ÖSK % 6.15, BD ÖSK % 5.78, GKS ÖSK % 8.03, KPZ ÖSK % 5.53, TSP ÖSK % 6.44, TK ÖSK % 6.32’dir. Bu değer aralıklarına göre örneklerin çok iyi - mükemmel kaynak kaya potansiyeline sahip oldukları belirlenmiştir. İncelenen örneklerin organik madde tipleri HI verilerine göre genel olarak Tip I ve Tip II kerojen olup, Beydili Kayası kesitine ait iki örnek ise Tip IV kerojeni işaret etmektedir. Beydili Kayası, Beydili, Göksarlık Tepe, Kepeztepe, Taşpınar ve Tekirler ÖSK’lerinde organik madde olgunlukları sırasıyla ortalama 441°C, 442° C, 438° C, 438° C, 441° C, 440° C Tmax değerlerini göstermektedirler. Tmax değerleri ve diğer olgunlaşma parametrelerine göre incelenen örneklerin henüz yeterince olgunlaşmadığı görülmektedir. Gaz kromatogramlarının Pr/Ph oranlarına göre BD15, BD27, BD56, BK9, BK11, BK13, BK17, TK8, TK19, TK29, TK38, TSP2, TSP10, TSP46 nolu örneklerin çökelme ortamı oksik, organik madde türü ise karasaldır. Bunun yanında BD3, BD34, BK6, GKS4, GKS19, GKZ8, GKZ14, TŞP39, KPZ8, KPZ13, KPZ23, KPZ28, TK52, KPZ4 nolu örneklerin çökelme ortamları anoksik, organik madde türleri de denizeldir. Genç ortamlarda organik maddenin kaynağını belirlemek amacıyla kullanılan duraylı karbon izotop analizine göre çalışma alanından alınan 12 örnek üzerinde yapılan karbon izotop analizine göre örneklerimiz -35,11 ile -29,44 ‰ arasında δ 13C verilerine sahiptir. Bu veriler sedimanter organik materyal, denizel, gölsel organik madde ile genç denizel sediman organik maddesini işaret ettiği belirlenmiştir. Silisiklastik sedimanter kayaçlardaki detrital partiküllerin mineralojisi, kaynak alanındaki ana kayaçların litolojisi ve tektonik koşullarını yorumlamak için önemli bilgi sağlar. Bu amaçla bölgedeki kaynak kayalarının weathering hesaplamaları yapılarak şu sonuçlara ulaşılmıştır; CIW değerlerinin 70-100 aralığında kuvvetli kimyasal weatheringi; CIA değerleri orta ve yüksek kimyasal weatheringi; PIA 70-95 aralığında olup kuvvetli weatheringi; WIP’e göre de şiddetli weatheringi; Vogt (1927) rezidüel indeksine göre ise incelenen örneklerde zayıftan güçlüye varan weathering sonuçları elde edilmiştir. Tüm kaya ana ve iz element analizleri klastik sedimanter basenlerin tektonik ve sedimanter koşullarını yeniden yapılandırmak için kullanılmıştır. Buradan elde edilen sonuçlara göre örneklerin kaynak kayasının Ada yayı – Aktif kıtasal kenar bölgelerinden kaynaklandıkları belirlenmiştir. İncelenen örneklerin şeyller ve Al ile normalize edilmiş şeyllere göre zenginleşmeleri belirlenmiş olup, buna göre Ca ve Mg elementlerinin 10 kattan fazla zenginleşmiş olmasının karbonat minerallerinin etkisinden dolayı olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun yanında Si, Mn, Cr, P, Fe, Ni, Sc, Co, Cs, Sr, V, W, Cu, Pb, As, Ag, Se, U gibi elementlerde detritik kısma, organik maddeye, ortam koşullarına bağlı olarak ortalama şeyle oranla incelenen örneklerde zenginleşme göstermişlerdir. Mo ise örneklerimizde zenginleşme göstermemektedir, bu da ortamın anoksik bir ortamı yansıtmadığını ve sınırlı sülfid minerallerini içerdiğine işaret eder. İncelenen örneklerde Se’un şeyl ve Al-normalize edilmiş şeyl oranlarına göre zenginleşmiş olması ve Corg ile korelasyonu Beydili Kayası ve Beydili kesitleri hariç orta pozitif bir ilişkinin bulunması, Se zenginleşmesinin orta derecede Corg’e bağlı zenginleştiği sonucuna varılabilir.