Hırka formasyonu (Beypazarı, ANKARA) bitümlü şeyllerinin gama-ray spektrometresi yöntemiyle radyoaktif madde içerikleri ve bunların kökensel ilişkilerinin incelenmesi
Abstract
İnceleme alanı Çayırhan (Beypazarı Ankara, Türkiye) kuzeyinde yaklaşık 25 km2’lik bir alanda yer alır. Çalışma alanında Paleozoyik, Mesozoyik ve Senezoyik yaşlı kayaçlar yer almaktadır. Miyosen yaşlı Hırka formasyonu bu projenin çalışma materyallerini oluşturan bitümlü kayaçları kapsamaktadır. Orta Miyosen yaşlı Beypazarı havzası Hırka formasyonu bitümlü şeylleri radyoaktif element oranlarının tespiti edile bilmesi için gama-ray spektrometre analizinden, element içerikleri için ICP-MS tekniğinden, organik jeokimyasal analizler için piroliz analizinden, mineraojik tespitler için ince-parlak kesit incelemelerinin yanısıra XRD ve SEM-EDAX analizlerinden faydalanılmıştır. Örneklerin organik madde bileşenleri, inorganik element oranları, duraylı izotop sonuçları ve tektonik provenans özelliklerine göre karasal bir çökelme ortamında (laküstrin ortam) oksikten öksiniğe değişen fizikokimyasal şartlara işaret eden mikro ortamlarda oluşmuştur. Bitümlü şeyllerin günlenme ve alterasyondan etkilenmemiş olması, petrol ana kayası için yerli-taşınmamış kayalar olması, duraylı izotop verilerine göre organik maddenin biyojenik kökeni ve sadece sediman oluşum süreçleri içinde olmasının işaret ettiği gibi organik madde ve ana kayanın ilksel özelliklerini koruması ve element mobilitelerinin oldukça düşük düzeylerde olması gibi karakteristik özelliklere sahip olduklarından petrol türetme potansiyeli olan organik maddece (TOK % 2,08-48,48), inorganik elementlerce (Mn, Mg, Pb, Zr, Sr, K, Ti, Ca, Rb, U ve Co) ve ayrıca U, Th ve K gibi doğal oluşan radyoaktif maddelerce zenginleşmişlerdir.