Fibromiyalji Sendromlu Hastalarda, Aerobik Egzersiz Tedavisine Hipotalamik-Hipofizer-Adrenal Hormonal Yanıtın Değerlendirilmesi
Özet
Fibromyalji sendromu (FMS) yaygın ve kompleks bir kronik ağrı sendromudur. FMS kronik yaygın ağrı ve basınca ağrılı yanıt olan allodini ile karakterizedir. Yapılan bazı çalışmalarda FMS klinik semptomları ile hipatalamo-pitüiter-adrenal (HPA) aks arasında ilişki olduğu ileri sürülse de, HPA aks değişikliklerinin FMS’de ki rolü net değildir. FMS tedavisinde egzersiz önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmanın öncelikli amacı FMS’li hastalarda aerobik egzersiz tedavisine HPA aks hormonal yanıtlarının değerlendirilmesidir. Bu çalışmadaki ikincil amacımız ise FMS’de egzersiz tedavilerinin etkilerini incelemektir.Amerikan Romatizma Koleji kriterlerine göre FMS tanısı almış 50 kadın (20-49 yaş) hasta randomizasyon tekniğine uygun olarak ev egzersiz programı (Grup1) veya koşu bandı aerobik egzersiz grubu (Grup2) olarak ayrılmışlardır. Grup 1(n=25)’deki hastalar FMS tedavisi açısından fleksibilite ve gerginlik egzersizlerini içeren 6 haftalık ev egzersiz programı uygulamışlardır. Grup 2’deki hastalar (n=25) 6 hafta süreyle, haftada 3 kez koşu bandı üzerinde aerobik egzersiz tedavisi almışlardır. Her egzersiz seansında 5’er dakikalık ısınma ve soğuma dönemleri arasında 40-50 dakika süre olarak planlanmıştır. Değerlendirme parametreleri olarak sabah tutukluğu süresi (dk), ağrı şiddeti (VAS), uyku kalitesi, hassas noktalar, yetersizlik (fibromiyalji etki sorgulaması), yaşam kalitesi (Kısa form 36) değerlendirilmiştir. Tüm hastalar koşu bandı üzerinde anaerobik eşiklerini (AT) belirlemek üzere ergospirometik egzersiz testine tabi tutulmuşlardır. Sonrasında aynı hafta içinde, bir başka gün basal plasma büyüme hormonu (GH), Adrenokortikotropik hormon (ACTH), İnsülin benzeri büyüme faktörü-1(IGF-1) ve Kortisol değerlerini saptamak için kan örnekleri alınmış ve hastalara kendi AT yoğunluk değerleri üzerinde egzersiz uygulanmıştır. Her hasta için egzersiz süresi 15 dakika olarak belirlenmiştir. Hormon seviyelerinin belirlenmesi için tekrar kan örnekleri hemen egzersiz bitiminde ve bundan 60 dakika sonra tekrarlanmıştır. Tüm bu değerlendirmeler 6 haftalık tedavi bitiminde bir kez daha tekrarlanmıştır.Ortalama yaş Grup 1’de 36.9 ±7.8, Grup 2’de ise 35.1± 8.1 olarak saptanmıştır. Her iki grupta hastaların ortalama yaş değerlerinde farklılık saptanmamıştır. Tedavi sonrası her iki grup klinik değerlendirme parametrelerinde anlamlı düzelmeler saptanmıştır. Bazı parametreler açısından aerobik egzersiz grubunda daha anlamlı ilerlemeler saptanmıştır. Hassas nokta sayısı, FIQ skoru ve ağrı açısından her iki grupta da düzelme saptanmıştır. Bunlara ek olarak aerobik egzersiz grubunda (Grup 2) sabah tutukluğu, SF-36’nın alt bileşenlerinden vücut ağrısı, sosyal fonksiyon ve fiziksel bileşenler alt ünitelerinde iyileşme gözlenmiştir. Hastaların egzersiz testine ilişkin parametrelerden egzersiz süresi aerobik egzersiz grubunda daha uzun olarak tespit edilmiştir. GH’nun bazal değerine göre diğer iki ölçümde artış saptanmıştır. Altı haftalık egzersiz tedavisi sonrasında GH değerlerindeki bu artış daha belirgin hale gelmiştir. Ancak artış istatistiki seviyeye ulaşmamıştır. Her iki grup arasında fark tespit edilmemiştir. Aerobik egzersiz grubunda 6 haftalık tedavi sonrasında yapılan test sonrası ölçümde kortizol düzeylerinde düşme tespit edilmiş olup bu sonuç dikkat çekicidir. Diğer hormonlarda üç ölçüm arasında, tedavi öncesi – sonrasında ve gruplar arasında farklılık tespit edilmemiştir. Araştırmanın sonuçları FMS’de HPA aksda değişiklik olduğu ve uygulanan egzersiz tedavinin aks üzerinde etkili olduğu hipotezini kısmen desteklemiştir. Diğer yandan elde edilen sonuçlar, sekonder amacımız olan egzersizin FM semptomları üzerinde etkili olduğu hipotezimizi doğrulamıştır. Daha geniş hasta grubu ile ve daha sensitif ve hassas değerlendirme parametrelerinin de eklenerek bu çalışmaya devam edilmesinin yararlı olacağı düşünülmüştür.