EŞEN VADİSİ PLEYİSTOSEN TORTULLARININ SEDİMANTOLOJİK İNCELEMESİ
Özet
Eşen vadisi Pleyistosen tortullarinin sedimantolojik incelemesi Eşen Çayı vadisi Teke Yarımadasında, Patara kıyılarında denize ulaşan, yaklaşık K-G uzanımlı dar, uzun ve derin bir oluktur. İçine yerleşen Eşen Çayı, vadinin orta ve aşağı kesimlerinde menderesli olarak akar ve buralarda taban kotu yaklaşık +30 m.dir. Vadi, Eşen Havzası olarak adlanan Geç Miyosen-Pliyosen yaşlı ve gölsel dolguya sahip, tektonikçe aktif bir graben üzerine açılmıştır. Graben kenar fayları KD-GB uzanımlıdır. Bu faylar kabaca D-B uzanımlı normal Kınık Fayı ile kesilmiş ve düşen blok üzerinde Gelemiş ovası oluşmuştur. Neojen graben havzasının dolgusu Kuvaterner’de büyük oranda boşaltılmış, yerine ve/veya üzerine 1-yamaç molozu, 2-alüvyon yelpaze çökeli, 3-akarsu çökeli ve 4-karbonat tufa fasiyeslerinden oluşan Pleistosen tortulları yerleşmiştir. Ayrıca kıyı boyunca kumsal tortulları mevcuttur. Bu dört fasiyesin de göreceli eski veya yaşlı (Erken-Orta Pleistosen) ve yeni veya genç (Geç Pleistosen-Holosen) kısımları vardır. Yaşlı olanlar nispeten tutturulmuşlardır. Kuvaterner istifinin toplam kalınlığı 100 metre kadar olup bunlar içinde en yaygın ve kalın olanları yamaç döküntüleridir. Genç olanlar yaşlı olanları örtmüş ve dik dağ yamaçlarını düzlemişlerdir. Alüvyon yelpazelerinin yaşlı olanları en az beş ayrı paleosol seviyesi kapsar. Bunlar koyu kırmızı rengi, bitki kökü, tübümsü yapıları, kaliş düzeyleri ve çok az organik maddesi ile kolayca tanınırlar. Eski toprak seviyeleri depolanma ve aşınmanın durduğu (=tektonizmanın zayıladığı?) dönemleri ve yarı kurak iklim koşullarını işaret etmektedir. Akarsu tortulları T-1, T-2 ....şeklinde adlanan +125-110 m, +90-80 m, +75-70, +65-60 m ve +50-45 m kotlarında çakıl birikimli beş taraça oluşturur. Taraçalar akarsuyun kendini derine gömmesinin, dolayısıyla aktif tektoniğin göstergeleridir. Bu nedenle tümünün orta-Geç Plestosen’de oluştuğunu söylemek mümkündür. Kınık Fayının güneyinde, deniz seviyesinden sadece 2-4 m kadar yüksekte ince taneli akarsu kanalı ve taşkın düzlüğü tortulları bulunur. Bunlarda 10 metre derine ulaşan sondajlar mevcuttur. Fasiyeslerin yanal dikey ilişkilerinin irdelenmesinden, bölgede tektonizmanın halen aktif olduğu, Gelemiş ovasının çökmye devam ettiği, önceki çalışmalarda iddia edildiği gibi delta oluşmasının söz konusu olmadığı, patara kıyılarının günümüzde en yüksek seviyelerinde olduğu, aşırı miktardaki tortul gelenti sebebiyle eskiye göre 2 km kadar ilerlediği anlaşılmıştır.