Karagündüz populasyonunda diskriminant analiziyle kafatasından cinsiyet tayini
Özet
İskeletler, paleoantropolojik çalışmaların temel malzemeleridir.
Paleoantropologların iskeletler üzerindeki çalışmaları sırasında dikkat etmeleri
gereken en önemli noktalardan birisi bireyin cinsiyetinin güvenilir bir şekilde tespit
edilmesidir. Bu saptama daha sonra yapılacak değerlendirmelerin de temelini
oluşturacaktır. İskeletlerde cinsiyet tayini genellikle iki yöntemle yapılmaktadır. Bu
yöntemlerden ilki kemiklerin morfolojik özellikleri dikkate alınarak yapılan cinsiyet
tayini diğeri ise kemiklerden alınan ölçülerden yararlanılarak yapılan metrik
yöntemdir. Diskriminant analizi de günümüz araştırmalarında iskelet kalıntılarının
cinsiyetinin belirlenmesinde yaygın olarak kullanılan metrik analizlerden biridir.
Çalışma materyalimizi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi ile Van
Bölgesi Tarih ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü’nce Prof. Dr. Veli Sevin
başkanlığında, 1994 - 1999 yıllarında Van – Karagündüz’de yapılan kazılar
sonucunda ele geçirilen 890 bireyden, 139 kadın ve 176 erkek erişkin bireye ait
kafatasları oluşturmaktadır. Ortaçağ dönemine tarihlendirilen kafataslarına ait 36
ölçü ve bu ölçülerden hesaplanan 30 endis, cinsiyetler arasında gösterdiği
farklılıkların ortaya konulması amacıyla SPSS programı kullanılarak diskriminant
analizi yardımıyla incelenmiştir.Değerlendirmeler sonucunda Karagündüz toplumu
kafatası ölçülerinde en güvenilir ölçülerin sırasıyla % 84,4 ile üst yüz yüksekliği, %
81,7 ile bizygomatik genişlik ve % 80,8 ile morfolojik yüz yüksekliği olduğu
belirlenmiştir. Karagündüz toplumunda en güvenilir kafatası endislerinin ise fronto orbital endis (% 76,5), zygomandibular endis (%75) ve fronto-gonial endis (73,9)
olduğu saptanmıştır.
Skeletons are basic materials of paleoanthropological studies. The most
important point for paleoanthropologists at the study on skeletons is identifying the
sexuality of an individual confidentially. This identification will be the basis for the
later evaluations. There are two methods for identfying sexuality from skeletons.
First method is identifying sexuality by paying attention to morphological
characteristics of the bones. Other method is metrical method by using measures
obtained from bones. Discriminant analysis is also the comman metric analysis for
identifying the sexuality from skeletons nowadays.
Our study materials are consisted of 890 individuals and of skulls obtained
from 139 women and 176 men. These materials are obtained from the excavation
sites at Van-Karagündüz between 1994-1999. The project was headed by Prof. Dr.
Veli Sevin and sponsored by İstanbul University Literature Faculty and Van Region
History and Research Center (Sevin ve Özfırat, 2000). The measures of the skulls
dated to middle ages and 30 endis figured out from these measures are investigated
with disciminational analysis method by SPSS program in order to search for
distinguishing differences between male and females. After evaluations it was
concluded that the confidence intervals for measares of Karagündüz Community
skulls are respectively upper face height (%84,4), bizygomatic wideness (%81,7)
and morphological face height (%80,8). It is determined that the most reliable skull
endis among Karagündüz Community are fronto orbital endis (% 76,5),
zygomandibular endis (%75) and fronto-gonial endis (73,9).