Yeni arkeolojik araştırmalar ışığında MHTPOΠΟΛΙΣ THΣ ΓΑΛΑΤΙΑΣ: Ankyra

Abstract

Bu çalışma, 2002-2007 yılları arasında Roma Dönemi Ankyra’sı üzerine gerçekleştirilen arkeolojik ve epigrafik araştırmaların sonuçlarını içermektedir. 1555 yılından itibaren Ankara’yı ziyaret eden seyyahlar ile araştırmacıların gözüyle antik kentteki arkeolojik kalıntılar ve halen günümüzde görülebilen yapılar araştırma kapsamında yeniden incelenmiştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile birlikte yoğun olarak Ulus merkezli alanda başlayan modern yapı faaliyetleriyle ortaya çıkan ancak bilimsel yayınları yapılamamış yapı kalıntıları da söz konusu bu çalışma kapsamında ele alınmıştır. Bu bağlamda Ankara-Ulus merkezli kazılara ilişkin T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları koymuştur. Adı geçen yapılar dışında bu araştırmada Augustus ve Roma Tapınağı, tiyatro, cardo maximus, sütunlu cadde, büyük hamam, küçük hamam, Roma Bendi, M.S. 3. yy Suru, Jülien / Belkız Sütunu? ve nekropol alanları ele alınmıştır. Augustus Dönemi (M.Ö. 27 - M.S. 14) ile antik kentte başlayan imar faaliyetleri M.S. 4. yüzyıla kadar kronolojik olarak ele alınmıştır. Günümüzde halen görülebilen antik yapıların plan ve kesit çizimleri ‘total station’ kullanılarak yeniden yapılmıştır. Elde edilen bu yeni çizimler, seyyahların bildirimleri, yazıtlar, eski fotoğraflar, yayımlanmış ya da yayımlanmamış kazı raporları ve benzer örnekler ele alınarak her yapının araştırma tarihi, tanımı ve tarihlendirilmesi yeniden yapılmıştır. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nden temin edilen 1/1000 ölçekli sayısal kent planı, antik yapılara ait planların yerleştirileceği bir altlık olarak kullanılmıştır. Antik kent planının oluşturulmasında yine total station kullanılarak halen görünebilen antik yapılar birbirlerine bağlanmıştır. Birbirlerine bağlanan antik yapılar, büyük hamamın restore edilen doğu duvarı referans alınarak günümüz dijital kent planına aplike edilmiştir. Ayrıca tamamen yok olmuş olan antik yapılar, çeşitli referans noktaları bulunarak aynı şekilde kent planına işlenebilmiştir. Böylece antik Ankyra kentinin sağlam verilere dayanan hassas kent planı ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen söz konusu kent planı, kentteki cadde-sokak sistemi ile çevresindeki nekropol alanlarını ve dolayısıyla “güneybatı” ve “kuzey” yolunun arkeolojik olarak tespitini mümkün kılmıştır.

This paper presents the results of the archaeological surveys on Roman Ancyra that were carried out between 2002 and 2007. Extant ancient buildings of the city were evaluated and reassessed, as well as non-extant archaeological remains that have been reported since 1555 by travelers and previous scholars. In addition, the surveys also dealt with the hitherto unpublished remains that were discovered in the Ulus district during the modern construction activities that started with the establishment of the Turkish Republic. Archival research was carried out in the Ministry of Culture and Tourism, General Directorate of Antiquities and Museums, and the Museum of Anatolian Civilizations [and Ankara Vehbi Koç Research Centre (VEKAM)]. Consequently, the remains of some buildings that were mentioned in the inscriptions, whose location in the city was unknown, such as the stadium, the nyphaeum and the palatium (?), were recognized with their almost exact provenance. Apart from these buildings, this study examines the Temple of Augustus and Rome, the theatre, the cardo-maximus, a colonnaded street, the Roman bath-gymnasium complex, a small Roman bath, the water dam, the 3rd-century city walls, the so-called Julian Column and the necropoleis of the city. Building programs, which were accelerated in the city in the Augustan period and continued through the 4th century AD, were also evaluated in a chorological sequence. The extant buildings were digitally documented and their plans and elevations were redrawn. The project also aimed to reassess the research history, description and dating of each building, evaluating the drawings together with the information provided by early travelers, inscriptions, old photographs, published and unpublished excavation reports, and comparisons with relevant parallels. Based on a digital map provided by the Ankara Municipality, ancient city plan in which most of the ancient armatures of the city were plotted, has been generated. Floating buildings were positioned in the city plan with precise digital coordinates and measurements taken by total station. Extinct ancient buildings drawn and reported in the archive documents were also placed in their almost intact locations in the city plan thanks to some several available reference points. Thus, the project attained almost a complete digital ancient city plan of Ankyra based on dependable archaeological data. Furthermore, the digital map also comprises the street system of the city as well as the necropoleis, which shed light on the location of the major ancient roads approaching to the city from the south-west and from the north.