Bazı boya bitkileriyle ipekli tekstil ürünlerinin boyanması ve haslık değerlerinin belirlenmesi
Özet
Ülkemizde son yıllarda bitkisel boyacılığa verilen önem artmış ve bu konuda yapılan çalışmalar yoğunluk kazanmıştır. Yapılan çalışmalar genellikle yün nalı ve kilim ipliklerini kapsarken ipek iplik ve kumaşların bitkiler ile boyanması konusunun az olduğu bilinmektedir. Bu nedenle bu araştırma planlanmış ve yapılmıştır. Araştırmada doğal ve kültüre alınmış; Asma yaprağı (Vıtis vinifera L), Aspir (Carthamus tinctorius /..), Bodur mürver (Sambucus nigra L.) meyveleri, Ceviz (Juglans regia L.) meyve dış kabuğu, Kökboya (Rubia tinctorium £.), Nar (Punica granattım L.) meyve kabuğu, Şergil (Plumbago europeae £.), Sığır kuyruğu (Verbascum mucronatum). Soğan (Allium cepa L.) ve Yarpuz (Mentha longifolia L.) bitkileri kullanılmıştır. Bu bitkilerden elde edilen renkler, bu renklerin ipek balı iplikleri ve saf ipek beyaz gömleklik kumaşlar üzerindeki ışık, sürtünme, su damlası, yıkama ve ter haslıktan belirlenmeye çalışılmıştır. Belirlenen 10 bitki, ilmelik ipek halı iplikleri ve saf ipek beyaz gömleklik kumaşlara göre %100 oranında alınarak S farklı mordan ile 30 dakika ve 60 dakika işlem görmüştür. Bu bitkiler ile ayrıca mordansız boyama da yapılarak toplam 220 boyama elde edilmiştir. Boyanmış iplik ve kumaşlardan elde edilen renkler sübjektif ve objektif (colorimeter cihazı kullanılarak) yöntemlerle değerlendirilmiştir. Elde edilen renkler; ipliklerde san, koyu sarı, krem, hardal, haki, kızıl kahve gibi renklerden kahverengine kadar değişiklik gösterirken kumaşlarda ise; san ve tonları, krem, çağla yeşili, gül kurusu, toprak rengi gibi renklerden sütlü kahverengine kadar değişiklik göstermektedir. Bu renkler üzerinde ışık, sürtünme, su damlası, yıkama ve ter haslıktan incelenmiştir. İncelenen haslık değerlerinde bitki çeşitliliği, mordan ve mordan oranı, mordanlama suresi etkili olmuştur.Abstract Plant dyeing is considered more important in the recent years in our country and consequently more researches were carried out. Although the researches which were carried out usually covered wool carpet and kilim yarns, it is known that the subject of dyeing fabrics with plants was taken lesser into consideration. Consequently this research is planned and carried out. In this research natural and cultured grape leaf (Vltis vintfera £.), safflower (Carthamus tinctorius £.), elder berries (Sambucus nigra L.) fruit, walnut (Juglans regia L.) fruit skin, madder (Rubia tinctorium £.), pomegranate (Punica granattım L.) skin, leadworth plant (Plumbago europeae £.), mullein (Verbascum mucronatum), onion {Allium cepa L.) and pennyroyal (Mentha longifolia L.) plants are used. With the colors which are obtained from these plants are used to determine to color fastness to light abrasion, water spotting, washing and perspiration on silk carpet yarns and white pure silk shirt clothes. These 10 plants determined are taken 100% ratio and processed with 5 different mordants for 30 and 60 minutes for the knot silk carpet yams and white pure silk shirt clothes. Also no mordant dyeing is done with these plants finally having 220 dyeing in all. Colors which are obtained from dyed yarns and clothes were evaluated subjectively and objectively by using colorimeter. The colors which are obtained varied from yellow, dark yellow, cream, mustard, light olive green, red brown to brown color on yarns; yellow and its tones, green almond, dead rose, earth color to milky coffee color on clothes. With these colors we determined the color fastness to light, abrasion, water spotting, washing and perspiration. Plant variety, mordant, mordant ratio and time exposed to mordant were intuential on the fastness ratios that were determined. 2001, 148 pages.