Görme yetersizliği olan küçük çocuklarda anne-çocuk etkileşimini destekleyen müdahale örneği:Bir eylem araştırması
Özet
Alan yazında görme yetersizliği olan bebekler ve küçük çocukların yetersizlikleri olan ve olmayan akranlarına kıyasla sergiledikleri gelişimsel farklılıklar ile bu farklılıkların anne-çocuk etkileşimi/ilişkisi üzerindeki etkileri vurgulanmakta, ancak bu grupta yer alan küçük çocuklara yönelik etkileşim müdahalelerinin ulusal ve uluslar arası boyutta sınırlılığı dikkat çekmektedir. Bu nedenden dolayı bu araştırmada görme yetersizliği olan küçük çocuklarda anne-çocuk etkileşimini destekleyici çalışmaların incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak ülkemizde söz konusu bir müdahalenin işlevsel olan (ve olmayan) bileşenlerini belirlemek amacıyla araştırmada eylem araştırması modeli benimsenmiştir.Araştırmanın ilk aşamasında 4-10 yaş arasında görme yetersizliği olan çocuk anne babalarıyla odak grup görüşmeleri yapılarak anne babaların, çocuklarının 0-3 yaş döneminde etkileşimde karşılaştıkları güçlükler ve bu güçlüklerle baş etme stratejileri belirlenmiştir. Araştırmanın gerekliliğini ve bir anne-çocuk etkileşimi müdahalesinde annelere kazandırılması gereken becerileri ortaya koyan bu görüşmeler sonrasında araştırmanın problem alanı ortaya çıkmış ve 0-3 yaş dönemindeki görme yetersizliği olan iki çocuk ve bu çocukların anneleriyle müdahale süreci gerçekleştirilmiştir.Anne-çocuk etkileşimini destekleme çalışmalarının yürütüldüğü sürece 16 aylık görmeyen ve 29 aylık az gören iki görme yetersizliği olan erkek çocuk ile bu çocukların öz anneleri katılmıştır. Merkez ve ev ortamında yürütülen veri toplama ve müdahale aşamalarında birinci anneyle 20, ikinci anneyle ise 7 oturum olmak üzere toplam 27 müdahale oturumu gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri gözlem, görüşme, günlükler, etkileşim kontrol listesi, dokümanlar, video ve ses kayıtları ile toplanmış ve müdahale ile eşzamanlı olarak analiz edilmiştir.Bulgular, süreçte işlevsel olan uygulamalar, karşılaşılan güçlükler ve katılımcı annelerin, çocukların ve araştırmacının elde ettikleri kazanımlara ilişkin önemli ipuçları ortaya koymuştur. Elde edilen sonuçların, ileride yapılacak benzer araştırmalar için yol gösterici olacağı düşünülmektedir.Abstract Despite the emphasis on the developmental discrepancies between infants and young children with and without visual impairments and the effects of these discrepancies on the mother-child interaction/relationship, limited studies regarding the matter exist. For such reason, the aim of this study was to investigate a parentchild interaction intervention for very young children with visual impairments and theirmothers. An action research was preferred in order to identify the supportive (as wellas nonsupportive) practices throughout such an intervention, that could best fit thecircumstances of Turkey. The first phase of the study involved focus group discussions with parents of children with visual impairments aged 4-10, where the parent-child interaction problems these parents faced during the first three years of their children’s lives and the ways they coped with these problems were brought intolight. The important findings from these discussions revealed that the topic was worth investigating and the second phase of the study involving a mother-child interaction intervention with two mother-child dyads began.The participants of the second phase of the study were two boys (Child Participant 1: 16 month old with only light perception; Child Participant 2: 29 month old with low vision) and their biological mothers. The data collection and intervention phases were held at the researcher’s work place and the families’ homes, with a total of 27 intervention sessions; 20 with Participant 1 and 7 with Participant 2. Data were gathered via observations, interviews, diaries, checklists, documents and audio and video recordings and analyses were held simultaneously throughout the intervention.Results revealed the supportive practices and the difficulties faced throughout the intervention as well as several benefits for the participants (mothers, children and the researcher). These findings were considered to have important implications for further studies.