Sosyal bilgiler ders, öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarının sosyal bilgiler öğretim programında kazandırılması hedeflenen temel beceriler açısından değerlendirilmesi
Özet
Çalışmanın amacı, 2004 İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programına göre hazırlanan, 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders, Öğretmen Kılavuz ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının, İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programında kazandırılması hedeflenen temel becerilere uygunluğuna ve öğrenme-öğretme sürecinde kullanımına ilişkin değerlendirilmesidir. Çalışmada 9 alt amaç belirlenmiştir. Çalışma kapsamına beş beceri alanı alınmıştır. Bunlar “eleştirel düşünme, sosyal katılım, değişim ve sürekliliği algılama, araştırma ve iletişim becerileri”dir. Araştırmada betimsel ve ilişkisel tarama modelleri kullanılmıştır. Aynı zamanda nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmanın nicel boyutunda, ilköğretim 5. sınıf öğretmenleri (N=132) ile çalışılmıştır. Örneklem seçiminde tabakalamalı örnekleme yöntemi (stratified sampling method) kullanılmıştır. Öğretmenler, Ankara ili, merkez ilçelerinde alt, orta ve üst sosyo ekonomik düzey bölge okullarından seçilmiştir Araştırmanın nitel boyutunda ilköğretim 5 sınıf öğretmenleri ve 5. sınıf öğrenci velileri ile çalışılmıştır. Birinci çalışma grubunda gözlem için 6 öğretmen, görüşme için 12 öğretmen belirlenmiştir. İkinci çalışma grubunda anket uygulaması için 62 öğrenci velisine ulaşılmıştır. Görüşme için 30 öğrenci velisi belirlenmiştir. Araştırmanın verileri, anket, gözlem formu ve görüşme formları ile elde edilmiştir. Ölçme araçları, araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Nicel verilerin analizinde betimsel istatistikler (f, %) ve Kay Kare (χ2) testi; nitel verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın 1. alt amacına ilişkin bulgulara göre, öğretmenlerin yalnızca %30’u, ders kitabında yer alan içeriğin araştırma kapsamına alınan becerileri kazandırmaya uygun olduğunu belirtmiştir. 2. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, öğretmenlerin yalnızca %25’i öğrenci çalışma kitabında yer alan içeriğin araştırma kapsamına alınan becerileri kazandırmaya uygun olduğunu belirtmiştir. Öğretmenlerle yapılan görüşmelerde ise ders ve öğrenci çalışma kitaplarının beceriler ile uygun olmadığı görüşü tespit edilmiştir. 3. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, görüşme yapılan öğretmenlerin tamamı (N=12), öğretmen kılavuz kitabının araştırma kapsamına alınan becerileri kazandırmaya uygun yapıda olmadığını belirtmektedir. 4. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, öğretmenlerin ders ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alan içeriğin, beceriler ile uygunluğuna ilişkin görüşleri, öğretmenlerin cinsiyetlerine göre farklılaşmaktadır. Erkek öğretmenler, kadın öğretmenlere göre, ders ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alan içeriğin beceriler ile uygun olduğunu belirtmiştir. 5. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, öğretmenlerin ders ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alan içeriğin beceriler ile uygunluğuna ilişkin görüşleri, öğretmenlerin görev yaptıkları okulların bulunduğu çevrenin sosyo ekonomik düzeyine göre farklılaşmaktadır. Alt sosyo-ekonomik düzey bölge okullarında görev yapan öğretmenler, orta ve üst sosyo-ekonomik düzey bölge okullarında görev yapan öğretmenlere göre, ders ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alan içeriğin beceriler ile uygun olmadığını belirtmektedirler.6. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, derse giriş aşamasında, alt sosyo ekonomik bölge okullarında görev yapan öğretmenler, öğretmen kılavuz kitabında yer alan hazırlık çalışmalarını uygulamışlardır. Orta ve üst sosyo ekonomik bölge okullarında görev yapan öğretmenler ise derse hazırlık amaçlı farklı çalışmalar uygulamışlardır. Dersin işlenişi aşamasında, öğretmenler soru-cevap ve anlatım yöntemlerini sıklıkla kullanmışlardır. Dersin değerlendirme aşamasında, öğretmenler tarafından dersin sonunda, işlenen konunun özeti yapılmıştır. 7. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, öğrenci velileri ders kitabını, genel özelliklerine ve araştırma kapsamına alınan becerilere göre kısmen uygun olduğunu belirtmişlerdir. 8. Alt amaca ilişkin bulgulara göre, öğrenci velileri öğrenci çalışma kitabını, genel özelliklerine ve araştırma kapsamına alınan becerilere göre kısmen uygun olduğunu belirtmişlerdir. 9. Alt amaca ilişkin bulgulara göre alt sosyo ekonomik bölgede yaşayan veliler, orta ve üst sosyo ekonomik bölgede yaşayan velilere göre ders kitabını ve öğrenci çalışma kitabının yeterli olmadığını belirtmişlerdir. Sosyal Bilgiler ders, öğretmen kılavuz ve öğrenci çalışma kitaplarının 2004 İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında kazandırılması hedeflenen becerileri kazandırmaya uygun hale getirilmesi önerilmiştir.