İlköğretim okulu öğretmenlerinin eğitime ilişkin inançlarına göre etkili öğretmen özellik ve davranışlarına sahip olma dereceleri

Abstract

Öğretmenlerin eğitime ilişkin inançları, öğretmenlerin sınıf içindeki algılarını, değerlendirmelerini ve davranışlarını etkilemektedir. Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının inanç yapılarını anlamak, mesleki hazırlığın ve öğretimin geliştirilmesi açısından oldukça önemlidir. Öğretmen etkililiği ile inançları arasında bir ilişkinin varlığından söz edilebilir. Etkili öğretmenler, etkili olmalarını sağlayan bazı inançlarla donanmışlardır. Diğer bir ifadeyle öğretmenlerin sahip oldukları eğitime ilişkin inançlar, hedeflerini gerçekleştirme konusunda itici bir güç gibi öğretmenlerin arkasında durmaktadır.Bu çalışmanın amacı, ilköğretim okulu öğretmenlerinin eğitime ilişkin inançlarını, etkili öğretmen özellik ve davranışlarına sahip olma derecelerini çeşitli değişkenler açısından incelemek, öğretmenlerin eğitime ilişkin inançlarının, etkililiklerinde bir farklılığa neden olup olmadığını, bir farklılık varsa bu farklılığın boyutunu belirlemektir.Tarama modelinde olan bu araştırmada, ilköğretim okulu öğretmenlerinin, etkili öğretmen özellik ve davranışlarına sahip olma dereceleri ve eğitime ilişkin inançları araştırmanın bağımlı değişkenlerini oluşturmuştur. Etkili öğretmen özellik ve davranışlarına sahip olma dereceleri üzerinde etkisi araştırılan cinsiyet, branş, çalışılan okuldaki hizmet süresi, mesleki kıdem, mezun olunan kurum değişkenleri ise, araştırmada bağımsız değişken olarak kullanılmıştır. Ayrıca araştırmada etkili bir öğretmende bulunması gereken özellikler, araştırma kapsamına alınan öğretmenlerin algılarına göre belirlenmeye çalışılmıştır. Yine araştırmaya katılan öğretmenlerin algılarına göre, etkili öğretmenlerin sahip oldukları özellikler, önemleri açısından sıralanmaya çalışılmıştır.Araştırmanın örneklemini, Ankara’nın merkez ilçelerinden (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle) seçilen 40 ilköğretim okulunda görevli 540 öğretmen oluşturmuştur.Araştırmada verilerin toplanması amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen bir anket kullanılmıştır. Araştırmanın alt problemlerinin çözümlenmesi amacıyla Kay-Kare, t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Tukey-HSD Çoklu Karşılaştırma ve içerik analizi kullanılmıştır.Araştırmanın sonuçları, araştırmaya katılan öğretmenlerin % 23.7’sinin aktarmacı, % 26.3’ünün ilerlemeci ve % 50’sinin eklektik görüşü benimsediklerini göstermiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin eğitime ilişkin inançları ile cinsiyetleri, branşları ve çalıştıkları okuldaki hizmet süresi değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Bununla birlikte öğretmenlerin eğitime ilişkin inançları ile mesleki kıdem ve mezun olunan eğitim kurumu değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki vardır.Araştırmaya katılan öğretmenler, etkili öğretmenlerin kişisel, öğretmenlik uygulamaları ve kişiler arası ilişkiler alanındaki özelliklerine büyük ölçüde sahiptirler. Araştırmaya katılan öğretmenlerin, etkili öğretmenlerin özelliklerine sahip olma derecelerinde; cinsiyet, kıdem ve çalışılan okuldaki hizmet değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar yoktur. Buna karşılık öğretmenlerin, etkili öğretmenlerin özelliklerine sahip olma dereceleri; branş ve mezun olunan eğitim kurumu değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar göstermiştir.Araştırmaya katılan öğretmenlerin, etkili öğretmenlerin kişisel özellikler ve kişiler arası ilişkiler alanlarındaki özelliklerine sahip olma dereceleri, eğitime ilişkin inançlarına göre anlamlı farklılıklar göstermiştir. Buna karşılık öğretmenlerin, etkili öğretmenlerin öğretmenlik uygulamaları alanındaki özelliklerine sahip olma dereceleri, öğretmenlerin inançlarına göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Öğretmenlik mesleğine tutkuyla bağlı olma, öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları kabul etme, eğitim alanından başarılı uygulamaları takip etme, öğrencileri hayat boyu öğrenmeleri konusunda özendirme ve mücadeleci öğrenciler yetiştirme özellikleri, araştırmaya katılan öğretmenlerce önemli görülen etkili öğretmen özellikleri olmuştur.