Anayasa hukuku açısından siyasi partilerin finansmanı
Özet
Siyasi partiler, 1982 Anayasasınca (m.68/2) demokrasinin vazgeçilmez unsurları olarak nitelendirilmektedir ve artık günümüzde partisiz bir demokrasi düşünülemez olmuştur. Ayrıca, demokrasilerde siyasi partilerin sadece varlığı yeterli olmayıp aynı zamanda serbestçe örgütlenip iktidar için eşit ve adil şartlarda rekebet edebilmeleri gereklidir. İşte partiler arasında eşit şartlarda rekabet ortamının sağlanabilmesinin en önemli koşullarından bir tanesi de siyasi partilerin finansmanı sorunudur. Tezin birinci bölümünde genel olarak Batı Demokrasilerinde siyasi partilerin finansmanı sorunu ele alınmaktadır. Bu bölümde siyasi partilerin gelirleri, giderleri ve mali denetimi incelenmiştir. Siyasi partilerin finansmanında en önemli gelir kaynağı devlet yardımlarıdır. Partilerin güçlü ekonomik yapıya sahip kişi ve kurumlardan korunması temel amacıyla getirilen devlet yardımı sistemi, uygulamada, kimi eleştirileri de beraberinde getirmiştir. Devlet yardımı yapmaya karar vermek, ayrıca hangi tür yardımların yapılacağı, hangi kıstaslara göre, kime, ne zaman ve ne kadar yardım yapılacağı sorularının da cevaplandırılmasını gerektirmektedir. Partilerin gelir unsurları arasında yer alan ikinci önemli bölüm bağışlardır. Bağışlara getirilen sınırlamalar, bunların açıklanması ve denetimi özellikle üzerinde durulan problemli alanlarıdır. Siyasi partilerin giderlerini azaltmak ve mali olanakları daha fazla olan partilerin kampanyalarda yaratacağı haksız rekabeti önlemek amacıyla parti giderlerine sınırlandırmalar getirilmektedir. Bu bölümde üzerinde durulan son konu da; gelirler ve giderlere ilişkin getirilen yasak ve sınırlamaların anlam ifade edebilmesi için etkili bir denetim sisteminin bulunması gereğidir. Denetimi kimin, nasıl yapacağı ve gerektiğinde hangi yaptırımların uygulanacağı bu noktada tartışılması gereken önemli noktalardır. Tezin ikinci bölümünde ise, Türkiye’de siyasi partilerin finansmanı sorunu, siyasi partilerin gelirleri, giderleri ve mali denetimi başlıkları altında incelenmiştir. Bu konular özellikle 1961 ve 1982 Anayasaları dönemindeki düzenlemeler ve uygulamalar esas alınarak incelenmiştir. Tartışmaların yoğunlaştığı kamusal destekler ve bağışlar tezin de en önemli başlıklarını oluşturmaktadır.