Kültür, değerler, kişilik ve siyasal ideoloji arasındaki İlişkiler: kültürlerarası bir karşılaştırma (Türkiye-ABD)
Özet
Bu çalısmada; 1) kültür, kisilik ve degerler arasındaki iliskiler, 2) degerlerle kisiligin kültür boyutlarını yordama düzeyleri, 3) degerler ve kisiligin siyasal ideoloji gruplarını ayırt etme düzeyleri, 4) kültür boyutları, degerler ve kisiligin cinsiyete, kültüre ve siyasal ideolojiye baglı olarak degisip degismedigi, 5) siyasal ideolojilerine göre belirlenen grupların oranlarının yaslarına, cinsiyetlerine ve egitim düzeylerine göre degisip degismedigi incelenmektedir. Örneklem, Türk ve ABD’li üniversite ögrencilerinden olusmaktadır. Katılımcılara bazı demografik degiskenlerle birlikte, Bireyselcilik- Toplulukçuluk Ölçegi, Portre Degerler Ölçegi, Bes Faktör Kisilik Envanteri uygulanmıstır. Bulgulara göre, yatay-toplulukçular iyilikseverlige, dikey-bireyselciler basarıya, yatay-bireyselciler evrensellige daha fazla önem vermektedirler. Dikey-toplulukçulugu uyma ve geleneksellik; dikey-bireyselciligi basarı, güç, uyma; yatay-toplulukçulugu iyilikseverlik, uyma; yatay-bireyselciligi özyönelim degerleri yordamaktadır. Türklerde siyasal ideolojilerine göre olusturulan grupları, kültür boyutlarından dikey-bireyselcilik, degerlerden geleneksellik, güç, kisilik özelliklerindense dısadönüklük ve duygusal dengesizlik; ABD’lilerdeyse kültür boyutlarından yatay ve dikey-bireyselcilik, degerlerden öz-yönelim ve kisilik özelliklerinden açıklık ayrıstırmaktadır. Gruplararası karsılastırmalarda kadınlar degerlerden iyilikseverlik ve güvenligi; kisilik özelliklerindense duygusal dengesizligi erkeklerden, erkeklerse sorumlulugu kadınlardan daha fazla belirtmislerdir. Diger yandan, basarı degeri dısında bütün degerlerde Türklerin ortalaması ABD’lilerinkinden yüksektir. Siyasal ideoloji gruplarının karsılastırmalarındaysa, evrensellige solun sagdan, sagın ise geleneksellik, uyma ve güvenlige soldan daha yüksek puan vermeleri dikkati çekmektedir. Kisilige iliskin karsılastırmalarsa kisiligin kültürden kültüre degisecegini öngören kültürel-psikoloji yaklasımının geçerliligini ortaya koymustur. Son olarak, kadınların ve egitim düzeyi yüksek olanların sol ideolojiye, sagdan daha egilimli oldukları gözlenmistir. Bulgular, örneklemlerin özellikleri ve iki kültürdeki gelismelerle ilgili olarak tartısılmıstır. Arastırmanın, az çalısılan Türk kültüründen de örneklem alınarak kültür, degerler, kisilik ve siyasal ideoloji arasındaki iliskilerin kültürlerarası geçerliligiyle ilgili yazına katkıda bulundugu söylenilebilir.