İki aşamalı \"(q) Pareto - (q) skalar\" seçim modeli ve işletmecilik uygulamaları
Özet
Bu çalısmada, önemli bir yönetim ve karar problemi olan \"belirgin alternatifler\r\narasından çok kriterli seçim yapma\" probleminin çözümü için yeni bir iki asamalı seçim\r\nmodeli önerilmistir. En genel haliyle \"(q) Pareto - (q) skalar\" olarak adlandırılan bu\r\nmodel, klasik çok kriterli (Pareto) ve tek kriterli (skalar) optimizasyon seçim kurallarını\r\nard arda isleten ve bir \"ön eleme - seçim\" prosedürünü tanımlayan \"Pareto - skalar\" iki\r\nasamalı seçim modelini, seçime bir \"tolerans\" mantıgı ekleyerek genisletmektedir.\r\nÇok sayıda elemana sahip bir alternatifler kümesinden Pareto modeli ile elde edilen\r\n‘etkin küme’ çogunlukla fazla sayıda alternatif içerdiginden, bu küme ikinci asamada\r\nbir skalar mekanizma yardımıyla tek ya da az elemanlı seçim kümesine indirgenebilir.\r\nBunun yanında gerçek hayatta sıklıkla seçim kümesinin bir tür \"tolerans\" kavramı ile\r\ngenisletilmesine de ihtiyaç duyulmaktadır. Bunu saglayan bir yaklasım, seçime bir\r\nsekilde iyi organize olmus ‘yaklasık optimal’ elemanların da dahil edilmesine olanak\r\nsaglayan bir q parametresinin seçim kuralına eklenmesini önerir. Yazında klasik\r\nmodellerin bu sekilde genisletilmesiyle olusturulmus modeller \"q - Pareto\" ve \"q -\r\nskalar\" olarak adlandırılmaktadır. Bu iki modelin ve klasik biçimlerinin ard arda\r\nisletilmesi ile \"Pareto - skalar\" modelin q parametresi ile genisletilmesi saglanır.\r\nÇalısmada elde edilen bu yeni iki asamalı seçim modellerinin, karmasık yapıları\r\nnedeniyle, ancak çok katı sartlar altında klasik rasyonellik özelliklerini\r\nsaglayabildikleri, ancak uygulamada \"ön eleme - seçim prosedürünü isletme\" ve\r\n\"seçimde toleransa olanak verme\" gibi iki önemli ihtiyaca aynı anda cevap verdikleri\r\ngösterilmistir. Modeller, biri \"ögrenci seçimi\" digeri \"hisse senedi ve portföy seçimi\"\r\nolmak üzere isletmecilik alanından iki ayrı problem üzerinde uygulanmıstır.