| dc.description.abstract | Anadolu'da gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkarılan zooarkeolojik buluntulardan yola çıkılarak yapılan bu tez çalışmasıyla Anadolu'da Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Tunç, Demir, Antik ve Orta Çağları kapsayan dönemlerde arkeolojik kazılardan elde edilen hayvan buluntuları üzerinde yapılan çalışmalar ve bunlardan elde edilen veriler incelenmiştir. Bu veriler bahsedilen dönemlerde yaşamış insanların sadece ekonomik değil sosyal, kültürel, toplumsal yapıları ile ruhani yaşamlarını da yansıtmaktadırlar. Bu nedenle çalışmanın analiz sonuçları Anadolu'nun sosyoekonomik ve sosyokültürel yapısı hakkında oldukça kapsamlı ve güncel bir bilgi sağlayacaktır. Bu kapsamda toplam 163 arkeolojik alan, Paleolitik Çağ'dan günümüze kadar geçen dönemde Anadolu'da hayvancılığın çeşitli biçimlerini ortaya çıkarmak için incelenmiştir. Elde edilen bulgular, sayısı 3 ile 6 arasında değişen arkeolojik alanın yan yana getirilip tablo oluşturulması yöntemiyle sunulmuştur. Sonuç olarak bu yöntemle hayvan türlerinin ve bunların kullanımlarının dönemler ve bölgeler arasındaki farklılaşması ortaya konulmuştur. Çalışmamız, hayvancılığın zaman ve mekan yoluyla değişen farklı strateji, örgütlenme ve tercihleri içerdiğini göstermiştir. Mevcut kanıtların sentezi, Anadolu'da tarih öncesi ve tarih çağlarında pastoral grupların sosyal organizasyonları, hayvan kullanımları, bazı hayvancılık uygulamaların tarihsel geçmişi, insanların beslenmeleri hakkında veriler sunmaktadır. Zoorkeolojik ve tarihi veriler, Anadolu'da pastoral sistemlerin, arazi kullanımı, hayvan tercihleri, hedef ürünler, siyasi organizasyon ve ritüel uygulamalarının önemli oranda değişkenlik içerdiğini göstermektedir. Hayvancılık, değişen çevrelere bağlı olarak farklılaşan heterojen bir yapıdadır. Çalışma sonucunda; Paleolitik Çağ'ın avcılığa dayalı dünyasından, yerleşik yaşama geçişin izlerinin görüldüğü Neolitik Çağ ile birlikte bazı hayvan türlerinin evcilleştirilmeye başlandığı saptanmıştır. Anadolu'daki çalışmalar, bu topraklardaki ilk evcilleştirme denemelerinin M.Ö. 9. bin yılda Yukarı ve Orta Fırat Havzası'nda gerçekleştiğine işaret etmektedir. Buna göre koyun ve keçinin, sığır ve domuzdan önce evcilleştirildiği anlaşılmıştır. Anadolu'daki arkeolojik kazılarda ele geçirilen hayvan kemikleri arasında pek çok yerleşim ve dönemde ilk sırayı koyun, keçi, sığır ve domuzun aldığı tespit edilmiştir. Bu hayvanların ekonomik, dini, siyasi, edebi ve sosyal konularda her dönemde merkezi bir role sahip olduğu görülmüştür. Orta Çağ'a gelinceye kadar bu dört takson baskın iken, İslamiyet'in Anadolu topraklarına yayılmasıyla birlikte domuzun varlığının büyük ölçüde azaldığı elde edilen bulgular sonucu ortaya konmuştur. Anadolu'da yapılan zooarkeolojik çalışmalar denizel canlıların da toplumların ekonomik ve sosyal yaşamlarında tarih öncesi dönemden itibaren önemli bir yere sahip olduğunu göstermiştir. Bu çalışmalar doğrultusunda, yaygın biçimde sazan, yayın, çipura, turna balığı, orkinos, kefal gibi balıklar ve midye, istridye, dikenli salyangoz gibi deniz omurgasızlarına ait kalıntılar özellikle kıyı yerleşimlerinde tespit edilmiştir. Hem zooarkeolojik hem de antik kaynaklar, Roma İmparatorluğu Dönemi'nde balığın ticari öneminin arttığını ve sonuç olarak bir endüstri malzemesi haline dönüştüğüne işaret etmektedir.AbstractThis thesis study was carried out from the zooarchaeological finds revealed in archaeological studies in Anatolia and studies on animal finds obtained from archaeological excavations in Anatolian Paleolithic, Neolithic, Chalcolithic, Bronze, Iron, Antique and Middle Ages periods and the data obtained from these studies were examined. This data not only reflects the economic, but also social, cultural, social structure and spiritual life of the people who lived in the mentioned periods. Therefore, the results of the analysis of the study will provide very comprehensive and up-to-date information on the socioeconomic and sociocultural structure of Anatolia. Within this scope, a total of 163 archaeological sites were investigated in order to reveal various forms of livestock in Anatolia from the Paleolithic Age to the present day. The findings were presented by the side-by-side arrangement of the archaeological sites ranging in number from 3 to 6. Consequently, it has been shown that animal species and their uses differ between periods and regions. Our work has shown that animal husbandry involves different strategies, organizations and preferences that change through time and place. Synthesis of the available evidence presents data on pastoral groups' social organizations, animal uses, historical background of some livestock applications, and nutrition of people in prehistoric and historical ages in Anatolia. Zoological and historical data show that pastoral systems, land use, animal preferences, target products, political organization and ritual practices in Anatolia have significant variability. Animal husbandry is a heterogeneous structure which varies depending on the changing enviroment. At the end of the study; Along with the Neolithic Age, where traces of the passage of the Paleolithic Age from the hunting-based world to the settled life were seen, it was found that some animal species began to domesticate. Studies in Anatolia indicate that the first attempts at domestication in these lands took place in the Upper and Middle Euphrates Basin in the ninth millennium BC. Accordingly, sheep and goats were domesticated before cattle and pigs. Among the animal bones uncovered in archaeological excavations in Anatolia, it was determined that in many settlements and periods, the first order was sheep, goats, cattle and pigs. It has been seen that these animals have a central role in economic, religious, political, literary and social issues in every period. While these four taxa were dominant until the Middle Ages, the findings revealed that the existence of the pig has decreased greatly with the spread of Islam to the Anatolian lands. Zooarchaeological studies in Anatolia have shown that aquatic life has an important place in the economic and social life of societies since prehistoric times. In the direction of these studies, fishes such as carp, spring, sea bream, pike, tuna, mullet and mussels, oysters, barbed snails were widely detected especially in coastal settlements. Both zooarchaeological and ancient sources have indicate that during the Roman Empire the trade of fish increased, and as a result turned into an industrial material. | |
