Erbil Türkmen ağzı (biçim bilgisi)
Özet
Erbil Türkmen Ağzı (Biçim Bilgisi) adlı bu yüksek lisans tezi, Doğu Oğuzgrubunun güney kolunda yer alan Erbil Türkmen ağzını, biçim bilgisi açısından elealıp incelemiştir. Bu yüksek lisans tezi beş ana bölümden oluşmaktadır.“Giriş” bölümünde ilk olarak Irak’ta Türkmen varlığının oluşumu hakkındabir tarihçe sunulmuştur. İkinci başlık altında krallık ve cumhuriyet dönemlerinde IrakTürklerinin durumu anlatılmıştır. Ardından Irak Türkmen Türkçesi hakkında genelbilgi verilmiştir. Erbil ve Kerkük yörelerinde konuşulan ağızların ses ve biçimözellikleri açısından tespit edilen farklılıklar, ayrı bir başlık altında örneklerlesıralanmıştır.Tezin esas bölümünü oluşturan “İnceleme” başlığı altında ise, Erbil Türkmenağzının çekim ve türetim morfolojisi çalışılmıştır. Bu bölümde çekim ve yapım eklerititizlikle ele alınıp incelenmiş, eklerin temel işlevlerinin yanı sıra temel işlev dışındakalan kullanımları da örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Yine bu başlık altında,sözcük türleri de ayrıntılı bir biçimde işlenip örneklerle anlatılmıştır.“Sonuç” bölümünde ise incelemede tespit edilen, Erbil Türkmen ağzı ileTürkiye Türkçesinin biçim özellikleri bakımından ortaya çıkan farklılıklarkarşılaştırmalı olarak notlar şeklinde değerlendirilmiştir.“Metinler” bölümü için, Erbil’de yaşayan Türkmenlerin konuşmaları kaydaalınmış, bu kayıtlar titiz bir biçimde çözümlenerek ses tespiti yapılmış, daha sonrakonuşmalar çeviri yazı yöntemiyle yazılı metne aktarılmıştır. Bununla yetinilmeyipErbil şairlerinin divanlarından da şiir, horyat ve dörtlüklerden alıntı yapılmıştır.Tezin son bölümünü “Sözlük” oluşturmaktadır. Türk dilinin zengin sözvarlığına katkıda bulunması amacıyla hem metinlerden hem de metin dışıderlemelerden yararlanılarak bir Sözlük bölümü de hazırlanmıştır.Abstract This thesis which named Erbil Turkmen Dialect (Morphology), examines themorphologic structure of Erbil Turkmen dialect which located in southern branch ofdialects of East Oghuz group. This thesis consists of five main sections.In the “Introduction” section a short history of formation of Turkmens in Iraqis provided. Under the second heading, conditions of Iraqi Turkmens that havepassed through the periods of monarchy and republic of Iraq are explained. Then,general information of Turkish language of Iraqi Turkmens is presented. Also in thissection, differences of phonologic and morphologic characteristics of Turkmendialects that are spoken in Erbil and Kirkuk were detected and illustrated byexamples under a separate heading.Under the headline “Discussion” which constitutes the main part of the thesis,Morphology of inflection and derivation of Erbil Turkmen dialect was studied. Thischapter meticulously surveyed and examined affixes of inflection and derivation, inaddition to the basic functions, the uses of non-basic functions of affixes have beenexplained with examples. Yet under this heading, the part of speech has beendescribed in detail with examples processed.In the section of “Conclusion” differences in terms of morphological featuresof Turkish and Erbil Turkmen dialect are detected while examining this study andrated as comparative notes.For the section of “Texts”, dialogues of some Turkmen who living in Erbilwere recorded, and these records were determined for analyzing sound in a rigorousmanner, then were transferred to the written text using transcription method. And notcontenting with that, poems, horyats and quatrains from the books of poets of Erbilwere quoted.The last part of the thesis is "Lexicon". In order to contribute to the richvocabulary of Turkish lexicon benefiting from texts and non-texted compilations alexicon is prepared.