Türkiye'de sağlık inanç modeli ile ilgili çalışmaların değerlendirilmesi
Abstract
Bu çalışma; Türkiye'de Sağlık İnanç Modeli (SİM) ile ilgili yapılmış araştırmaların nicelik ve nitelik yönünden inceleyerek alanda yapılacak ilgili çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştirilmiştir.. Sağlık İnanç Modeli, koruyucu sağlık davranışının gerçekleştirilmesini etkileyen inanç ve bu inançlar doğrultusunda gelişen algılar, öz yeterlilik ve sağlık motivasyonunun etkisini açıklamaktadır. Çalışmaya Türkiye'de konu ile ilgili olarak yapılan ve ulaşılabilen sekiz araştırma alınmıştır. Bunlar; ?Champion'un Sağlık İnanç Modeli Ölçeği'nin Türkiye İçin Uyarlanması ve Kendi Kendine Meme Muayenesi Uygulama Sıklığını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi?; ?Diyabetli Hastaların Sağlık İnançlarının Bakımlarına Olan Etkilerinin İncelenmesi?; ?Osteoporoz Sağlık İnanç Ölçeği, Osteoporoz Öz-Etkililik/Yeterlik Ölçeği ve Osteoporoz Testi'nin Geçerlik ve Güvenirliği?; ?Ebeveyn Sağlık İnanç Ölçeği'nin Türkiye'deki Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması?; ?Bolu'da Yaşayan Diyabetlilerin Sağlık ve Hastalıklarını Algılamaları ile Uygulamaları; Türkçe'ye Uyarlanan Champion'un Sağlık Modeli Ölçeği'nin Geçerlik Çalışması?; İnanç ?Champion'un Sağlık İnanç Modeli Ölçeği'nin Türkiye İçin Uyarlanması ve Kendi Kendine Meme Muayenesi Uygulama Sıklığını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi; Türkiye'nin Batısında Kırsal Alandaki Bir Grup Kadının Mamografi ve KKMM ile İlgili Bilgi ve Tutumları?dır. Model, KKMM uygulaması, mamogram çektirilmesi, diyabet, osteoporoz, ebeveynlerin sağlıkla ilgili inançlarının çocuklarının sağlığı üzerindeki etkileri olmak üzere çeşitli araştırmalarda kullanılmıştır. Araştırmalardan dördü geçerlik/güvenirlik araştırmasıdır. Geri kalan dört araştırmanın ikisi, modelin bütün bileşenlerini içine alarak ve bir koruyucu sağlık davranışı tanımlanarak gerçekleştirilmiştir. Koruyucu bir sağlık davranışlarının etkili olacağı çeşitli sağlık sorunlarının değerlendirilmesinde bu modelden yararlanmak olanaklıdır. Sonuç olarak bu model, bazı sağlık davranışlarının incelenmesinde kullanılmıştır ve gelecekte, çeşitli koruyucu sağlık davranışlarının değerlendirilmesinde de kullanılabilir. Abstract This study, was designed to examine researches in the framework of Health Belief Model in Turkey, in the view of quality and quantity and to supply data for the related field. Health Belief Model (HBM), explains the influences of beliefs and perceptions, self-efficacy and health motivation on performing preventive health behaviors. In this study, it is determined that eight researches were conducted in Turkey in the framework of the related model. These are; ?Adaptation of Champion?s Health Belief Scale to Turkısh Women and Examination of the Factors Influencing the Freguency of Breast Self Examination?; ?Examınıng the Efect of Health Belıefs of Patıent wıth Dıabetes on Theır Care?; ?The Relıabılıty and Valıdty of the Osteoporosıs Health Belıef Scale Osteoporosıs Self- Effıacy Scale and Osteoporosıs Knowledge Test?; ?The Valıdıty and Relıablıty Analysıs of Parent Health Belıef Scale ın Turkey?; ?Practices and Preceptions About Their Health and Disease of Patients With Diabetes Mellitus in Bolu?; ?Validation Evidence for Turkish Adaptation of Champion?s Health Belief Model Scales?; ?Realibility and Validity of the Breast Cancer Screening Belief Sale Among Turkish Women?; ?The knowledge and attitudes of breast self-examination and mammography in a group of women in rural area in western Turkey.? The model has been used for breast self-examination, mammography screening, diabetes, osteoporoosis, parents? health belifes on the health of their children. Four of eight researches are about validity and realibility studies of the related scales. The other four are designed and conducted to measure a preventive health behavior and all components of the model are taken into consideration. It is possible to use this model to evaluate different preventive health behaviors. Consequently, this model has been used in some health behaviors and can also be used in future researches about preventive health behaviors.